Kurdish Monitoring: 2024'te Kürt diline yönelik en az 109 hak ihlali yaşandı

Kurdish Monitoring (Kürt Dil Haklarını İzleme ve Raporlama Platformu), 2024 yılında Türkiye’de Kürt dili ve kültürüne yönelik ihlalleri belgeleyen kapsamlı bir rapor yayımladı. Raporda, kamusal alan, kültür-sanat, medya ve hapishanelerde yaşanan toplam 109 ihlal vakası detaylandırıldı.

Rapora göre, en fazla ihlal kamusal alanda gerçekleşti ve toplam 53 vaka kaydedildi. TBMM’de Kürtçe konuşma yasakları, bazı belediyelerde Kürtçe tabelaların kaldırılması ve düğünlerde Kürtçe müzik ile halayın yasaklanması gibi örnekler tespit edildi. Ayrıca eğitim ve sağlık alanlarında Kürtçe konuşan bireylere yönelik ayrımcılık vakaları da raporlandı. Özellikle hastanelerde, Kürtçe konuşan hastaların tercüman taleplerinin reddedildiği belirtildi.

(Kurdish Monitoring, raporda belirtilen 109 ihlalin, gerçekte yaşanan ihlallerin yalnızca küçük bir kısmını oluşturduğunu vurguluyor. Günlük yaşamda karşılaşılan ancak basına yansımayan veya resmi kayıtlara geçmeyen birçok olay bulunduğunu belirten kuruluş, gerçek ihlal sayısının çok daha yüksek olduğunu ifade ediyor.)

1. Kültür ve Sanat Alanındaki İhlaller

• Etkinlik İptalleri/Yasaklamaları:

Kürtçe tiyatro oyunları, konserler ve kültürel etkinliklerin valilikler veya belediyeler tarafından gerekçesiz iptali (örneğin "Qral û Travîs" oyununun 4 farklı şehirde yasaklanması, Sasa Serap’ın 4 konserinin iptali).

Sanatçıların sosyal medya hesaplarının kapatılması (Rotinda).

• Gözaltılar/Tutuklamalar:

Koma Hevra üyeleri, sanatçılar Helim Arslan ve Azad Bedran’ın gözaltına alınması.

• Soruşturma ve Yasal Baskılar:

Kasım Taşdoğan ve Kazım Öz hakkında açılan soruşturmalar.

2. Kamusal Alandaki İhlaller

• Parlamento ve Yasal Kısıtlamalar:

TBMM’de Kürtçe konuşma engellemeleri, tercüman talebinin reddi, anadilde eğitim tekliflerinin reddi.

Kürtçe tabelaların silinmesi ve "Türkiye Türk’tür" yazılarının yazılması.

• Gözaltılar/Tutuklamalar:

Düğünlerde Kürtçe şarkı/halay nedeniyle 375 kişinin gözaltına alınması, 47 kişinin

tutuklanması.

İşçilerin Kürtçe konuştuğu için işten çıkarılması (Bodrum ve İstanbul Havalimanı).

• Eğitim ve Sağlıkta Ayrımcılık:

Kürtçe öğretmen kadrolarının 10’a düşürülmesi.

Türkçe bilmeyen hastanın tıbbi test reddi (Siirt).

Kürtçe eğitim veren kurumların sürekli baskı altına alınması, eğitim veren kişilerin

tutuklanması veya istifa etmesi.  

• Nefret Suçları:

"Jin, Jiyan, Azadi" sloganının yasaklanması, Kürtçe yazıların silinmesi.

Irak Kürdistanlı Hakim Lokman’ın Kürtçe konuştuğu için öldürülmesi.

3. Medya Alanındaki İhlaller

• İnternet ve Yayın Sansürü:

Xwebûn Gazetesi, Mezopotamya Ajansı ve Jinnews’in Kürtçe hesaplarına erişim engelleri.

Sosyal medya hesaplarının kapatılması.

•  Kitap ve Basın Yasakları:

120 Kürtçe kitap, dergi ve gazetenin yasaklanması.

Rênas Jiyan’ın Kürtçe romanının yasaklanması.

4.Hapishanelerdeki İhlaller

• İletişim Kısıtlamaları:

Mahkûmların aileleriyle Kürtçe konuşmasının yasaklanması, mektuplara el konulması.

Telefon görüşmelerinin kesilmesi (Kayseri’de engelli mahkûm).

• Cezalar ve Disiplin Uygulamaları:

Kürtçe şarkı söyleyen mahkûmlara hücre cezası (Şakran ve Batman Cezaevleri).

Kürtçe yazılan şiirler nedeniyle disiplin soruşturması.

• Kitap/Materyal Engellemeleri:

Kürtçe kitapların tercüme parası karşılığı verilmesi, Yaşar Kemal’in Kürtçe çevirilerine

el konulması.

Kurdish Monitoring Hakkında

Kurdish Monitoring (Kürt Dil Haklarını İzleme ve Raporlama Platformu), Türkiye’de Kürt dili ve kültürüne yönelik hak ihlallerini belgeleyen bağımsız bir izleme ve raporlama platformu. 2025 yılında kurulan Kurdish Monitoring, Kürtçeye yönelik hak ihlallerini görünür kılmayı ve uluslararası kamuoyunu bilgilendirmeyi amaçlamakta. Platform, Türkiye’de Kürtçeye yönelik ihlalleri düzenli olarak raporlayarak kamuoyuna duyurmayı hedeflemekte. (Haber Merkezi)