Bu laboratuvar tüpünde aileniz var

Selin Akdemir*

Şu DNA testlerinden bahsedip duran insanlar var ya, hep merak etmişimdir.  Birçok reklamı da belki de önünüze çıkmıştır. Hayal edin, bir tüpe tükürüyorsunuz ve hop! Büyük-büyük-dedenizin yüzyıllar önce nerede dolaştığını öğreniyorsunuz. Büyü olduğunu düşünebilirsiniz ama bilimde buna yer yok, buna bilimsel bir büyü diyelim!

Bu tükürük testleri nasıl çalışıyor?

Genetik analiz şirketlerine bağlı olan bu testlerde tek yapmanız gereken tükürük örneğinizi göndermek ve bilim insanlarının onunla dedektifçilik yapmasını beklemeniz. Buradaki işlemde tükürüğünüzden DNA’nızı elde ederek sizi siz yapan o yüzde 0.1’lik farkı inceliyorlar. Kalan yüzde 99.9 ise tüm insanlarda neredeyse aynı. Ama işte, o minicik farklar, parmak iziniz gibi sizi özel kılıyor.

Bu işi çözmek için “mikrodizi” denen havalı bir cihaz kullanıyorlar. Bu cihaz, DNA’daki binlerce küçük farkı inceleyebiliyor. Eğer DNA’nız belirli bir yerin kalıplarına uyuyorsa, mesela İrlanda, demek ki İrlandalı atalarınız var!

DNA ile akrabalarınızı bulmak

Ama olay sadece nereden geldiğinizi bulmak değil. Bu testler, varlığından bile haberdar olmadığınız akrabalarınızı bulmanıza da yardımcı olabilir. Resmen bir tüpte aile buluşması!

Nasıl mı? Şöyle: Bir kişiyle ne kadar çok DNA paylaşıyorsanız, o kadar yakın akrabasınız demektir. Bu tamamen bir oran meselesi. Anne-baba ve çocuklar yüzde 50 oranında DNA paylaşır. Kuzenler ise yaklaşık yüzde 12.5 ile daha uzak akrabalar. Testler bu oranları hesaplıyor ve size muhtemel akrabaların bir listesini sunuyor.

Ataları haritalamak: Aile ağacınız için GPS

Ama daha bitmedi! Bu DNA testleri, atalarınızın dünyanın neresinde yaşadığını gösteren bir harita da oluşturabiliyor. Genetik parçacıkların dünyanın farklı bölgelerinde nasıl dağıldığını analiz ediyorlar ve bunları eşleştiriyorlar. Örneğin, DNA’nızda Asya’da yaygın olan bir genetik işaret varsa, büyük ihtimalle atalarınız oradaydı.

Bu testler sadece eğlence için değil; aynı zamanda bazı genetik hastalıklara yatkın olup olmadığınızı veya çocuklarınıza miras kalabilecek durumlar taşıyıp taşımadığınızı öğrenmenizi de sağlıyor.

DNA testlerinin geleceği: Daha iyiye gidiyor

Daha fazla insan DNA testine katıldıkça, teknoloji daha hassas ve kapsamlı hale geliyor. Bu, dünya çapında daha doğru aile bağlantıları ve atalarla ilgili daha net bilgiler elde etmemizi sağlıyor.

Kıdemli Genetikçi Aaron Wolf’un dediği gibi: “Bu testler sadece tarihinizi göstermiyor; sizi o hikayenin bir parçası haline getiriyor.”

DNA’nız bir biyografi gibi

Sizin DNA’nız geçmişiniz hakkında hangi sırları açığa çıkarabilir? Kim bilir, belki bir gün uzun süredir kayıp olan uzak bir yerdeki kuzeninizle tanışırsınız! İnsan bu testleri yapmamak için hiçbir sebep bulamıyor, fakat tabii ki tüm konularda olduğu gibi belli görüşe sahip gruplar bu verilerin farklı yönlerde kullanılacaklarını düşünüyorlar. Etik her zaman, her yerde. Biyogüvenlik ise dikkat edilmesi gereken unsurlardan birisi.

(*) Yazı sivilbilim.com'dan alınmıştır.