Sit alanı olan falezlerde asansör inşa etmek hukuka uygun mu?

Yusuf Yavuz
yusuf_yavuz2004@yahoo.com

Antalya Kent Konseyi Altyapı Çalışma Grubu'nun konuyla ilgili yaptığı değerlendirmenin ardından hazırlanan raporda, Doğal koruma alanlarının devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğu anımsatılarak, "halkın organizasyonu olan devlet üzerinde halka ait olan doğal varlıkların halk adına korunması görevi bulunduğu gerçeği kuşkusuzdur. Bir tür 'işgal' olan kiralama sözleşmesiyle hem kesin korunacak hassas alanda hem de kıyı-kenar çizgisinin deniz tarafında kalan alanda bir asansör yapısına inşaat ruhsatı veriliyor olmasının hukuki durumu araştırılmalıdır. Tarihte bir ilk olan bu uygulamanın, bundan sonraki tahribatlara da örnek teşkil edeceği kaygısını taşımaktayız" ifadelerine yer verildi.

Antalya'nın Muratpaşa ilçesi, Şirinyalı Mahallesi'nde 5 yıldızlı bir otelin sahil kesiminde inşa edilen asansörle ilgili tartışmalar sürüyor. Doğal sit alanı niteliğindeki kıyı alanında inşa edilen asansör ve falezleri tehdit eden diğer kullanımlara ilişkin bir değerlendirme toplantısı yapan Antalya Kent Konseyi, konuyla ilgili çekinceleri içeren bir rapor yayınladı.

“Antalya falezleri gerektiği gibi korunmuyor”

Antalya Kent Konseyi Altyapı Çalışma Grubu'nun hazırladığı raporda, "Lara falezleri bazı istisna bölümler dışında, kara kesimi Nitelikli Doğal Koruma Alanı, deniz kesimi ise Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Kesin Korunacak Hassas Alan ilan edilmiştir. Buna rağmen, turizm ve kıyı kullanımı baskısı yüzünden Antalya falezleri gereğince korunamamaktadır. Halkın deniz kullanma talebi gerekçe gösterilerek çok sayıda merdiven doğal yapıya zarar verecek, estetik sorunlar yaratacak şekilde inşa edilmiştir. Zamanla bu merdivenlere ilave olarak asansörler inşa edilmeye başlandığına tanık olunmuştur. Ruhsatsız ve kaçak olarak inşa edilen bu asansörler halkın tepkisini çekmiş, gelen tepkilerin yoğunluğu karşısında bir tanesi yıkılmıştır" denildi.

Kiralama sözleşmesiyle inşaat ruhsatı tartışması

Falezlerin 2024 yılı sonbaharında yeni bir tahribatla karşı karşıya kaldığının altı çizilen Antalya Kent Konseyinin raporunda, "bu kez asansör inşaatının kaçak olmadığı kamu kuruluşları tarafından onaylanarak yapıldığı öğrenilmiştir" ifadelerine yer verilerek şöyle denildi: "Antalya'nın Muratpaşa ilçesi Şirinyalı Mahallesi'nde bulunan 5 yıldızlı bir otelin sahilinde asansör yapımına belediyeden ruhsatlı olarak başlandığına kent kamuoyundan gelen tepki üzerine Muratpaşa Belediyesi bir açıklama yapmış; inşaat için Aralık 2023'te kesin korunacak hassas alan niteliğinde ve hazineye ait kıyıda 'kullanma izin sözleşmesi'ne bağlı olarak ruhsat verilemeyeceğini belirttiklerini, ancak Bakanlığın Kasım 2024'teki talebi üzerine ruhsat düzenlediklerini belirtmiştir.

“İşgal edilen alanda ruhsat verilmesi hukuki mi?​”

Doğal koruma alanları "Devletin hüküm ve tasarrufu altında" olup, halkın organizasyonu olan devlet üzerinde halka ait olan doğal varlıkların halk adına korunması görevi bulunduğu gerçeği kuşkusuzdur. Bir tür 'işgal' olan kiralama sözleşmesiyle hem kesin korunacak hassas alanda hem de kıyı-kenar çizgisinin deniz tarafında kalan alanda bir asansör yapısına inşaat ruhsatı veriliyor olmasının hukuki durumu araştırılmalıdır. Tarihte bir ilk olan bu uygulamanın, bundan sonraki tahribatlara da örnek teşkil edeceği kaygısını taşımaktayız. AKK Altyapı Çalışma Grubu olarak Antalyalıları söz konusu vakayı hassasiyetle irdelemeye, kent sorumluluğu bilinciyle gerekli girişimlerde bulunma konusunda kolektif bir çabaya davet ediyoruz."

Ruhsatı veren Muratpaşa Belediyesinin açıklaması

Antalya Kent Konseyi raporunda ayrıca Muratpaşa Belediyesi'nin konuyla ilgili açıklamasına da yer verdi. Belediye açıklamasında özetle şu bilgilere yer verilmişti:

"Bakanlıkça onaylanan planlar, 9 Eylül-9 Ekim 2022 tarihleri arasında İl Müdürlüğü'nce askıya çıkarılmış ve süresi içinde herhangi bir itiraza konu olmamıştır. Onaylı planlar doğrultusunda hazırlanan mimari proje, Antalya Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu'nca onanmıştır. Belediye, ruhsat talebini İmar Kanunu'nun ruhsat alma şartlarını düzenleyen maddesi uyarınca tapusu bulunmadığı, devletin hüküm ve tasarrufu altındaki alana ilişkin kullanma izin sözleşmesine bağlı ruhsat verilemeyeceği değerlendirmesiyle uygun bulmamıştır. Bakanlık 22 Kasım 2024 tarihli yazısıyla belediyeden Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Planlı Alanlar Yönetmeliği ve İmar Kanunu'nun ilgili maddeleri uyarınca Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu'nca imzalanan kiralama sözleşmesi nedeniyle ruhsat düzenlenmesini talep etmiştir. Bunun üzerine belediyece ruhsat düzenlenmiştir."

Komisyon kararı: Denize ulaşım amaçlı mekanist tesisler

Asansör tartışmasında dikkat çeken bir başka nokta ise Antalya 1 Nolu Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu'nun 5 Eylül 2024 tarihli kararında yer verilen ifadeler oldu. Asansör için ruhsat düzenlemesine dayanak oluşturan belgelerden biri olan kararda, 'kıyıya ve denize ulaşım amaçlı mekanik tesisler yapılabilir ifadesi' yer alıyor. Kararda ayrıca denizin beton ile doldurulduğu kıyı alanında günübirlik gölgelik, dinlenme ve eğlence ihtiyaçlarının karşılanabildiği açık ve yeşil alan düzenlemeleri, takılıp sökülebilir elemanlarla inşa edilen lokanta, kafe, büfe, çay bahçesi gibi yapılar ile sportif ve teknik yapılar yapılabileceği belirtiliyor.

Mahalleli tedirgin: Can kaybı yaşanmadan önlem alınsın

Antalya'da Konyaaltı ve Lara bölgesinde bulunan falezlerin bütüncül olarak korunmasını ve kullanım koşullarını belirleyecek olan koruma amaçlı imar planı henüz yapılmış değil. Bu durum, ticari işletmelerin kıyıyı ve denizi çarpık ve plansız biçimde kullanmalarına zemin hazırlıyor. Bakanlık, kiralama sözleşmesi yoluyla kullanıma açılan korunan alan niteliğindeki falezlerin tahribatına da zemin hazırlıyor. İşletmelerin talepleri doğrultusunda hazırlanan mevzi planlarla çarpık ve tehlikeye davetiye çıkarırcasına yapılaşan falezlerin bütüncül olarak planlanarak koruma ve kullanım koşullarının bir an önce tamamlanması isteniyor. Kayma ve çökme tehlikesi bulunan falezlerdeki kıyı kullanımlarının tehlikeye davetiye çıkardığını savunan Şirinyalı Mahallesi sakinleri de can kaybı yaşanmadan önlem alınmasını talep ediyor.