‘Bitmeyen Kavga’nın yazarı John Steinbeck

Tarık Özyıldırım
tarikozyildirim3@gmail.com

“Benim hiç toprağım olmadı. Ben, neredeyse bu eyaletteki herkesin toprağını ektim ama ektiğim hiçbir tohum benim değildi. Hasatlarını da yaptım ama topladığımın hiçbiri benim olmadı.”¹ John Steinbeck, “Fareler ve İnsanlar” romanında bir tarım işçisinin toprak sahibi olabilme umudunu bu cümlelerle okuyucuya yansıtır. Bir işçinin, bir ırgatın, bir göçmenin, bir mevsimlik işçinin umutlarının, küçük hayallerinin yazarıdır John Steinbeck.

Çatı katından dünyaya

John Ernst Steinbeck, 27 Şubat 1902’de Kaliforniya’nın Salinas kasabasında göçmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Çocukluğunun geçtiği, doğduğu Salinas Vadisinin verimli topraklarını ve bu toprakların insanlarını, ileride yazacağı romanlarında başköşeye oturtur.

Steinbeck, gençliğinin ilk yıllarında evlerinin çatı katındaki bir odayı kendine mesken tutar. İlk yazı çalışmalarını, ilk okumalarını bir edebiyat mabedine dönüştürdüğü bu çatı katındaki odasında yapar. Arkadaşlarına, yazdıklarını ilk defa burada okur. Bir süre sonra bu yazdıklarını farklı farklı isimlerle dergilere gönderir. Farklı isimler kullanmasının nedeni, yazdıklarının beğenilmeme korkusudur. Yazılarının konakladığı yerlerden biri de lisedeki okul gazetesidir. Yazıları burada da okuyucu karşısına çıkar.

Steinbeck’in lise sıralarında oluşan bu yazma tutkusu, onu üniversitede İngiliz dili ve edebiyatı bölümüne kaydolmasının yolunu açar. Steinbeck seçtiği bu yolun ona bir şey katmayacağını görünce okulu bırakır ve New York’a gider. Burada hayatını idame ettirebilmek için inşaat işçiliğinden, meyve toplayıcılığına kadar birçok işe girip çıkar. Hem çocukluğu hem de bu işçilik dönemi romanlarının ana malzemesi olur. Tarım işçileriyle yaşadıklarını kalemine aktarır. Bu yıllar -1930 yıllar- Steinbeck’in edebiyat açısından en verimli olduğu yıllardır. “Cennet Çayırları”, “Bitmeyen Kavga”, “Fareler ve İnsanlar” ve “Gazap Üzümleri” bu dönemin izlerini taşır.

Amaç, işçilerin bir arada olmasını örgütlemek

1936 yılında yayımlanan “Bitmeyen Kavga” romanı birçok eleştirmen tarafından 20. yüzyılın en gerçekçi grev romanı, grev destanı olarak kabul edilir. Roman yayımlanır yayımlanmaz büyük toprak sahiplerinin, büyük üreticilerin gözünü korkutur. Bu korkunun temelinde işçi sınıfın bilinçlenmesi, ezilenin mücadelesi ve sosyal adaletin sağlanma arzusu gelir. “Devrim ve komünizm sosyal adaletsizliği iyi edecektir.”²

“Bitmeyen Kavga”, bir taraftan Torgas Vadisinde mevsimlik işçi olan elma toplayıcılarının düşük ücretlere karşı örgütlenme mücadelesini anlatırken diğer taraftan da grev kırıcılarıyla nasıl bir kavgaya girişileceğini gözler önüne serer. Steinbeck, romanın birçok yerinde örgütlü mücadeleyle kavganın kazanılacağına işaret eder: “Adamları örgütleyeceğiz, bahçelere grev kırıcılarını almalarını önlemeye çalışacağız. Biz, insanların hep beraber çalıştıkları zaman ne kadar kuvvetli olabildiklerini kendi gözleriyle görmelerini istiyoruz... Bizim amacımız sadece ücretleri yükseltmek değil, onlara bir arada çalışmasını örgütlemek…”²

Steinbeck, örgütlü mücadelenin önemini anlatırken bireyin kendisini bu kavgada feda edebileceği mesajıyla romanı sonlandırır: “Yoldaşlar, o hiçbir zaman kendini düşünmedi.”²

‘Büyük Buhran’ın izinde

1929 yılında “Büyük Buhran”la başlayan ekonomik çöküş önce Amerika’da sonra bütün dünyada etkisini gösterir. Steinbeck, ekonomik çöküşle yerinden yurdundan göçmek zorunda olan insanlarla konuşur. İşçi kimliğiyle göçmenlerin arasına karışır Steinbeck. Onların yokluğa ve açlığa karşı yaşama tutunma isteklerine tanıklık eder ve bu tanıklık yarım milyon okuyucuya “Gazap Üzümleri” romanıyla ulaşır.

Oklahoma’da toprakları verimsizleşen, toz fırtınalarıyla boğuşan ve nihayetinde büyük bankalara borçları nedeniyle topraklarını kaybeden insanların öyküsüdür “Gazap Üzümleri”. Joad ailesi üzerinden dönemin bütün göçmen ailelerinin öyküsüdür, karıncalar kadar huzursuz olan aç insanların öyküsüdür:

“Oklahoma’dan gelenlere ‘okie’ derler. ‘Okie’ demek, sen pis bir hayvansın demektir. ‘Okie’ demek sen aşağılıksın demektir… Bizim taraflardan üç yüz bin kişi varmış orada diyorlar… Hepsi köpek gibi yaşıyor. Çünkü Kaliforniya’da her şeyin sahibi var. Sahipsiz hiçbir şey kalmamış. Ve bu her şeye sahip olanlar, mallarına öyle yapışmışlar ki ellerinden çıkarmamak için bütün dünyayı öldürmeye hazırlar.”³

John Steinbeck, bugün 123 yaşında. Bugün de kalemine mürekkep doldurabilseydi; göçmenlerin, mevsimlik işçilerin, ezilenlerin sesi olmaya devam edecekti. Çünkü bitmeyen bir kavga hâlâ onu çağırıyordu:

“Elbette günün birinde biz kazanacağız. Buna inanmalıyız.”²

¹ John Steinbeck, Fareler ve İnsanlar, İletişim Yayınları, 3. baskı, İstanbul, 2023

² John Steinbeck, Bitmeyen Kavga, İletişim Yayınları, 1. baskı, İstanbul, 2021

³ John Steinbeck, Gazap Üzümleri, İletişim Yayınları, 6. baskı, İstanbul, 2024