Ukraynalı Gazeteci Guz: Ukrayna, ABD desteğini korumak için çıtasını düşürecek

Elif Görgü

Ukrayna savaşından hem ekonomik hem de siyasi olarak en çok kâr eden taraf olan ABD, savaşı yine kendi şartlarıyla bitirmek için harekete geçerken, kendilerini sürecin dışında bırakan ABD Başkanı Donald Trump’la uzlaşmaya çalışan ve pazar günü İngiltere’de toplanan 17 Avrupa ülkesi lideri, 1 aylık geçici bir ateşkes de içeren bir planda anlaştıklarını duyurdu. Anlaşma önerisi, Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy’in Beyaz Saray’da Trump ve Yardımcısı JD Vice tarafından kameralar önünde azarlanmasının yarattığı gergin atmosferde geldi. Anlaşma ABD Başkanı Trump’a da sunulacak.

Silahlanma ve Ukrayna’ya asker gönderme planı

Planı açıklamayan İngiltere Başbakanı Keir Starmer “Tarihin dönüm noktasındayız” derken, planın ana hatları ise BBC’ye göre şöyle: “Ukrayna’ya askeri yardımların devam etmesi, barış müzakerelerinde Kiev'in masada olması, Avrupa liderlerinin gelecekteki olası bir Rusya saldırısını caydırmayı hedeflemesi, Ukrayna'yı savunmak ve barışı garanti altına almak için ‘gönüllüler koalisyonu’ oluşturulması.”

Yani Trump’ın da istediği gibi Avrupa ülkeleri Ukrayna’nın mali yükünü daha fazla üstlenecek, hem Ukrayna’yı hem kendilerini Rusya gerekçesiyle silahlandırmaya devam edecek ve Ukrayna’ya asker gönderecek. İngiltere, Ukrayna’nın hava savunması için 2.1 milyar dolar ayırma planı açıkladı bile.

Starmer, Trump’ı ikna etmek için, “Avrupa, kıtada barışı sağlamak için büyük sorumluluk üstlenmeli ancak bu çabanın başarılı olması için güçlü bir ABD desteği şart” sözlerini de sarf etti.

Ukrayna’nın pozisyonu güçlü değil

Peki tüm dünya Ukrayna ve Ukraynalıların geleceği üzerine gergin tartışmalar yaparken Ukrayna’da neler oluyor?

Ukraynalı Gazeteci Serhiy Guz’a göre, “Ukrayna’da yönetime ve Trump’ın kendisine yönelik çok fazla eleştiri var” ancak buna rağmen ABD’nin bir ay içinde yaptıklarının “Hiçbir barış getirmeyen ve hatta barışı müzakere etmek için gibi bir amacı bile olmayan tüm ‘barış zirveleri’nden çok daha fazlasını yaptığını” düşünüyor.

Ukrayna Bağımsız Medya Sendikasının kurucularından ve 2003’ten bu yana da Gazetecilik Etiği Komisyonu üyesi olan Guz, “Evet, Ukrayna şu anda müzakereler için en güçlü konumda değil” diyor: Pek çok eleştirmenin de belirttiği gibi ülkenin pozisyonu güçlenmiyor ve gelecekte daha da zayıflayıp zayıflamayacağı belli değil.”

‘Ülkedeki tüm güç Zelenskiy’nin elinde toplandı’

Ülke içindeki duruma da değinen Guz, “Şu anda ülkedeki tüm güç Zelenskiy’nin elinde toplandı. Başkomutan olarak Ukrayna Anayasası ona olağanüstü yetkiler veriyor. Sorun şu ki hem parlamento hem de hükümet onun elinde. Dolayısıyla Zelenskiy’nin etkisi ‘dengeleme ve denetleme’ olarak adlandırılabilecek bir sistemin ötesine geçiyor, şu anda ne birincisi ne de ikincisi var” diyor.

Bu durumun Zelenskiy için aslında tehlikeli olduğunu savunan Ukraynalı Gazeteci bunu şöyle açıklıyor: “Tüm hatalardan tek başına sorumlu olmak zorunda kalacağı için. Bu da savaş sırasında karar alma konusunda tek bir kişiye aşırı sorumluluk yükler. Böyle bir sorumluluk onu pek popüler olmayan ama ülke için önemli kararlar almaktan alıkoyabilir”

‘Ukrayna toplumu büyük ölçüde kutuplaştırıldı’

Guz, “Bu noktada insanların Zelenskiy’nin istifasını talep etmek üzere sokaklara dökülmesini beklemek zor” dese de olası bir anlaşmanın içeriğinin bunu değiştirme ihtimalini de yok saymıyor: “Rusya ile müzakereler sırasında taviz vermek zorunda kalırsa bu istikrar ortadan kalkabilir. Savaş Ukrayna toplumunu büyük ölçüde kutuplaştırdı. İşgal altındaki toprakların kaybedilmesi gibi zor bir tavizle bile olsa barış isteyenler ve bunu Ukrayna’ya ihanet olarak görenler var. Şu anda yaklaşık bir milyon Ukraynalı orduda. Onlar bu müzakerelerin sonuçlarını nasıl algılayacaklar?​”

Zelenskiy gücü elinde toplasa da iktidarının başka zayıflıkları da var. Guz’a göre bu Zelenskiy’nin gücünün, güçlü bir siyasi partiye ya da ülke içindeki siyasi ittifaklara değil ordu-kolluk kuvvetleri ve halktan geliyor olması. Bu nedenle, “Ordudaki siyasi hava büyük ölçüde başkanın yakın siyasi geleceğini belirleyecek. Bu anlamda konumu zayıf” yorumu yapıyor:

“Savaş ülkedeki pek çok demokratik kurumu zayıflattı. Muhalif siyasi partiler sürekli ağır baskı altında. Örneğin sol partilerin hepsi yasaklandı.  Parlamento, yasama organı olarak bağımsızlığını uzun zaman önce kaybetti. Basın da acımasız bir kontrol ve otosansür altında.”

‘Zelenskiy’nin savaşı devam ettirmekten başka planı yok’

Trump ile Zelenskiy arasındaki son Oval Ofis gerilimini de konuştuğumuz Ukraynalı Gazeteci Guz, iki yönetimin bir barış anlaşmasına nasıl varılacağı konusunda tamamen farklı bir anlayışa sahip olduğuna işaret ediyor:

“Trump diplomaside ısrar ediyor çünkü asıl amacı çatışmaları bir an önce durdurmak ve Rusya ile daha derin müzakerelere başlamak. Zelenskiy ise mevcut eylemlerini, 1991 sınırlarına geri dönme (Ki bu Ukrayna’nın işgal altındaki tüm topraklarının geri verilmesi anlamına geliyor), Rusya’dan tazminat alma, Putin’i Ukrayna’ya karşı saldırganlığından sorumlu tutma ve benzeri konularda daha önce verdiği sözlerle birleştirmek zorunda. Ancak bunu nasıl başaracağına dair bir planı yok. ABD’nin desteğiyle savaşmaya devam etmekten başka bir eylem planı yok. Ki Trump’ın bunu kabul etmediği ortada. Trump ve Zelenskiy ilişkilerini uzlaştırmanın bir yolunu bulsalar bile, bu çelişkiler hiçbir yere gitmeyecek. Ukrayna ya Zelenskiy’nin belirttiği hedeflere ulaşmak için kendi yolunu bulacak ya da ABD desteğini korumak için beklentilerinin çıtasını düşürecek.”

Gazeteci Guz, Trump’ın talebiyle bir anda Ukrayna savaşına dair tartışmaların göbeğine oturan ancak bir türlü imzalanmayan nadir toprak mineralleri anlaşmasına da şüpheli yaklaşıyor. Anlaşmanın tüm detaylarının bilinmediğine dikkat çekerek, “Geçen yıl önce Forbes, ardından da diğer yayınlar ve kuruluşlar bu rezervlere ilişkin 13 trilyon ile 26 trilyon dolar arasında değişen tahminlerde bulundu. Ancak soru şu ki, bunların ne kadarı gerçekten çıkarılabilir?​”

'Savaş hayatımızın bir parçası haline geldi'

Peki Ukraynalılar savaş dördüncü yılına girerken nasıl yaşıyorlar?

“Belki şaşıracaksınız, ama Ukraynalılar bugün savaşın yarattığı strese karşı üç yıl öncesine göre daha dayanıklı” diyen Guz, “Kulağa garip gelse de, hayat günlük rutinine döndü” diye ekliyor: “İşe gidiyoruz, mağazalara gidiyoruz, sinemaya gidiyoruz. Savaş, üç yıl önce hayal bile edilemeyecek bir şekilde hayatımızın bir parçası haline geldi. Şu anda bilmediğim şey ise bu adaptasyonun gelecekteki sonuçlarının ne olacağı.”