Sosyal Bilimci Akademisyen Aslı Odman: Gemi sökümde iş cinayetlerinin üstü örtülüyor

Ramis Sağlam
ramissaglam@hotmail.com

İzmir — Avrupa’nın gemi mezarlığı haline gelen Aliağa’da iş cinayetleriyle anılan gemi söküm şirketleri denetim dışı faaliyetlerini sürdürmeye devam ediyor.

Aliağa’da tartışmalı gemi söküm süreçleri yaşanırken, Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği (GEMİSANDER), Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na gemi sökümündeki alanlarının genişletilmesi talebiyle ÇED başvurusunda bulunması kamuoyunda önemli bir gelişme olarak tanımlandı. 

2018 Aralık ayında AB bandıralı gemiler için gemi sökümünde bir nevi kriter olan liste uygulamasının başladığını belirten Akademisyen Sosyal Bilimci Aslı Odman, bu listedeki tersanelerin 8’inin Aliağa’da, 34’ünün AB’de, 1’inin de ABD’de olduğunu aktardı. Gemi söküm alanın dışında da istisnai durumlar dışında mesleki hastalık tanısının konulmadığını belirten Odman ile son gelişmeleri konuştuk.

ÇED başvurusu, yeni ihlallerini engeller mi?

GEMİSANDER, tarafından yapılan Çevresel Etki Değerlendirme, Proje Tanıtım Dosyasında kapasite artışına gidileceği, kapasite artışının deniz alanına doğru yapılacağı belirtildi. Proje 22 adet firmayı kapsarken, proje için toplamda 70 milyar 995 milyon 840 bin lira bedel biçildi.  ÇED sürecini olumlu olarak değerlendirilebileceğini söyleyen Odman, bu durumu izleyeceklerini söyledi.

Petrol Platformları sökümünde tanıdık isim: Işıksan 

1970 yılında inşa edilen Bideford Dolphin petrol platformu, 2017 yılına kadar Equinor/Statoil ile olan sözleşmesinin sona erinceye kadar "aktif hizmet” verdikten sonra geçtiğimiz ilkbaharda 4,1 milyon dolara karşılığında Türk gemi söküm tersanesi Işıksan Gemi Geri Dönüşüm şirketine satıldı.

Tersaneler için karının, petrol platformlarının sökülüp metalin satılmasında yattığını söyleyen Odman, “Türk tersaneleri, Avrupalı armatörlerin eski gemi ve teçhizatlarını elden çıkarmaları gerektiğinde en sık başvurdukları oyuncular arasında yer alıyor. Ancak bu tersaneler, Norveçli operatörler de dahil olmak üzere, çalışma koşulları nedeniyle ağır eleştirilere maruz kalıyor” dedi. 

“İş cinayetleri ve denetimsizlik tercih nedeni”

İş cinayetleri nedeniyle Avrupa Çevre Ajansı tarafından, yapılan denetimlerde sertifikası elinden alınan Işıksan Gemi Geri dönüşüm ile ilgili gelişmeleri Norveç ve İskandinavya’nın önde gelen gazetelerinden Aftenposten'den Arfinn Mauren’e 11 Şubat 2205’te değerlendiren Akademisyen Aslı Odman, "Tersanelerdeki koşullar olması gereken standartların çok gerisinde." olduğunu söyledi. 

Odman, Norveçli Dolphin Leader ve Bideford Dolphin sondaj platformun Türkiye'de sökülmesini denetimsizliğe ve iş cinayetlerinin örtbas edilmesine bağlarken 

Aftenposten Gazetesi, tersanedeki ölümlü kazalarla ilgili şirketten bilgilendirme istediklerini fakat yanıt alamadıklarını haberinde yer verdi. 

“Koşullar farklı tersaneler arasında farklılıklar var”

Aftenposten Gazetesi haberinde, denetimleri yapanlar arasında yer alan bilgilendirme sınıflama kuruluşu Norveçli DNV’nin tersaneler hakkında genel yorum yapmadığına dikkat çekerken, "Işıksan Gemi Söküm tersanesinin AB listesinden çıkarılması kararı Dolphin Drilling'in alıcı seçimini etkilemediğine” vurgu yapıyor.  

Bideford Dolphin'in satışından birkaç ay sonra şirket 38 yıllık Dolphin Leader adlı sondaj makinesinin de Işıksan Gemi Söküme sattığı bilgisine haberde yer verilirken, 2025 yılının ilk aylarında Bideford Dolphin’in sökümünün tamamlanmak üzere olduğunu, Dolphin Leader’ında yolda olduğu bilgisi paylaşıldı.  

Şirketler, sondaj platformlarını AB ülkelerine kayıt ettirmiyor

Sondaj platformlarını, AB ülkeleri yerine Bermuda'da kayıt ettirilerek, AB'nin Avrupa'daki gemi ve sondaj platformları AB onaylı tersanelerde sökülmesi zorunluluğunu ortadan kalktığı kandırmacasına neden oluyor. 

Dolphin Drilling’in Türk tersanesine satışını Şirket sözcüsü Ingolf Gillesdal üzerinden savunurken, “Tersanelerin uluslararası standartlar ve sözleşmelerin gerekliliklerini yerine getirdiğini doğrulamak için harici uzmanlar kullanıyoruz. Ancak Dolphin Drilling'in sondaj makinesini sattığı tersane AB standardını karşılamamaktadır.” savunusunu yapıyor.

İş cinayetleri yaşanmaya devam ediyor

Geçen yıl 31 Ağustos’ta Bideford Dolphin'in sökümü sırasında zehirli gaza maruz kalarak ölümcül gaza maruz kalan 59 yaşındaki İbrahim Karakaya, hayatını kaybetti. 

Maske ve koruyucu giysi olmadan çalıştırılan Karakaya yaşamını yitirirken, yardıma koşan üç işçi ağır yaralı olarak hastaneye kaldırıldı.