Trump’ın iki ayı: Zengin daha zengin, fakir daha fakir

Okan Evrim
okanevolution@gmail.com

Donald Trump 20 Mart’ta ikinci başkanlık döneminin ikinci ayını tamamlıyor. Yoğun geçen bu iki ayda seçim kampanyasında vadettiği gibi hızla kapsamlı politika değişikliklerine girişti. ‘Tekno oligark’ ve fosil yakıtçı milyarderlerden kurduğu kabinesiyle birlikte ekonomiden dış politikaya, göçten sosyal politikalara kadar pek çok uygulamada tekellerin ve zenginlerin yüzünü güldürürken yoksullara, işçi ve emekçilere ağır faturalar yükledi.

Elon Musk’ın ‘Nazi selamı’ ile başlayan, Beyaz Saray’ın taç takmış Trump görselli “ÇOK YAŞA KRAL” paylaşımıyla süren bu ikinci dönem, insan hakları açısından da ciddi tartışmaları beraberinde getirdi.

Ülke çapında protestolar düzenlenmeye devam ediyor. 5 Şubat’ta “50 eyalette 50 protesto” adıyla bir eylem dalgası gerçekleşti. Trump’ın göçmenlere baskısı, kadın ve LGBTİ haklarına saldırıları ve Ortadoğu politikaları protesto edildi. “Faşizmi reddet, demokrasiyi savun” yazılı pankartlar taşındı. Musk ve ‘Project 2025’ ekibi de hedef alındı.

Göreve başlar başlamaz 6 Ocak 2021’deki kongre baskınına katılanları affeden veya cezalarını hafifleten emlak kralının başkanlık kararnameleriyle yönettiği iki aylık icraatları özetle şöyle:

En sevdiği kelime: Tarife

• Ticaret savaşının düğmesine basan Trump, tüm çelik ve alüminyum ithalatına yüzde 25 gümrük vergisi (tarifeler) uygulamaya başladı.
• Meksika ve Kanada’dan ithal edilen ürünlere yüzde 25’e varan tarifeler getirdi.
• Çin’den ithal edilen ürünlere yüzde 10 ek gümrük vergisi açıkladı. Bu vergilerin halka enflasyon olarak yansıması, alım gücünün ciddi oranlarda düşmesi bekleniyor.
• TikTok hisselerinin yarısının ABD şirketlerine geçmesi için çalışmalara başladı.
• Çin’in Tayvan’ı işgal etmesi halinde gümrük vergilerini yüzde 200’e çıkarmakla tehdit etti.

Hepsini istiyor: Kanada, Grönland, Gazze, Panama Kanalı…

• Kanada’nın ABD’nin 51’inci eyaleti olmasını, yer altı kaynaklarının yanı sıra jeopolitik önemiyle dikkat çeken Grönland’ı satın almayı ya da ele geçirmeyi istediğini açıkça ilan etti.
• Göz diktiği bir diğer yer ise Panama Kanalı oldu. Geri alamadı ancak Panama, Çin’in ‘Kuşak ve Yol girişimi’nden ayrılacağını açıkladı.
• “Ortadoğu’nun Rivierası’na” çevirmek istediği Gazze Şeridi’nin fiilen ABD-İsrail kontrolüne alınmasını ve yaklaşık 2 milyon Filistinlinin bölgeden sürgün edilmesini önerdi. Bu etnik temizlik planı birçok ülke tarafından reddedilse de Trump vazgeçmiş değil.
• İran’a “maksimum baskı” politikasını devreye sokup ekonomik yaptırımlar açıkladı. İran’ın nükleer programını sınırlamak için her yöntemin masada olduğunu söyledi.
• İsrail ve Suudi Arabistan’a destek için Yemen’deki İran destekli Husileri “terör örgütü” ilan etti.

Ukrayna ve NATO

• Okyanus ötesindeki Ukrayna savaşını bitirmek için Rusya ile görüşmelere başladı ve ilk aşamada 30 günlük acil ateşkes önerdi. Yeni yardım paketlerini durdurdu ve mevcut desteği ateşkese ulaşılması şartına bağladı. Rusya’ya yönelik yaptırımların kaldırılması da gündemde.
• Ukrayna madenlerinin yüzde 50’sini isteyen Trump, bu anlaşmayı imzalaması için Beyaz Saray’a davet ettiği Zelenskiy’yi, ‘güvenlik garantisi’ istemesi üzerine yardımcısı JD Vance ile birlikte kameralar önünde azarladı.
• 850 milyar dolarlık savunma bütçesi onaylatan Trump, Ukrayna’nın güvenliği için ise topu Avrupa’ya attı. NATO müttefiklerine savunma harcamalarını GSYİH’nin yüzde 5’ine çıkarma hedefi koydu. Aksi halde ittifaktan çekilme tehdidinde bulundu. Avrupa bir yandan silah tekellerine bayram yaşatan savunma bütçeleri açıklarken bir yandan da alternatif arayışında.

Göçmen karşıtı düzenlemeler

• Seçim kampanyasında "Köpekleri yiyorlar, kedileri yiyorlar" şeklindeki gerçek dışı suçlamayı yönelttiği göçmenlere karşı sert kararlar alan Trump, ABD-Meksika sınırına duvar inşasını hızlandırdı.
• Meksika sınırına 2 bin 500 askere ek olarak 1500 asker daha gönderdi.
• Belgesiz göçmenlerin ABD’ye girişini askıya aldı ve sınır devriyelerine göçmenleri sığınma başvurusu yapmadan geri gönderme yetkisi verdi.
• Mülteci kabul kotası ve kriterlerini sıkılaştırıldı, kabul hedeflerini düşürdü.
• Göçmenlere destek sağlayan kuruluşlara verilen fonları kesti.
• Guatemala, Panama gibi ülkelerle, göçmenlerin bu ülkeler ülkeler üzerinden sınır dışı edilmesine yönelik anlaşmalar yaptı.
• 50 günde 30 binden fazla “yasa dışı göçmen” tutuklandı. Yüzlerce göçmen kelepçelenerek işkence ve kötü muamele ile ünlü Guantanamo Üssüne gönderildi. Binlerce göçmen sınır dışı edildi.
• Doğum yoluyla vatandaşlık uygulamasını sonlandırma kararı aldı.
• “Müslüman ülkelere seyahat yasağı” olarak bilinen uygulamayı kapsamını genişleterek yeniden hayata geçirmek üzere taslak hazırlattı.

Fosil yakıt tekelleri mutlu

• Alaska’daki petrol ve doğal gaz arama faaliyetleri dahil fosil yakıt endüstrisini kısıtlayan bir dizi kararnameyi iptal etti.
• Petrol, doğal gaz ve kömür üretimini artırmak amacıyla federal kurumlara talimat verdi.
• Paris İklim Anlaşması’ndan tekrar çekilme ve benzer anlaşmaların şartlarını yeniden müzakere etme niyetini ilan etti.
• Enerji üretimini engellediğini düşündüğü yasal engelleri olağanüstü hal yetkileriyle askıya aldı; petrol rafinerileri, LNG terminalleri gibi projelerin hızlandırılmış izin süreçleriyle hayata geçirilmesini emretti.
• Fosil yakıt şirketlerine sermaye sağlamayı amaçlayan bir ulusal varlık fonu kurulması için planlama başlattı.
• Bakır ve kereste ithalatına karşı ek gümrük vergileri veya kotalar getirdi. Federal ormanlık alanların odun ve kereste için yok edilmesinin önünü açtı.
• Yapay zeka araştırma-geliştirme faaliyetlerine yönelik düzenleyici engellerin gözden geçirilmesini ve gerekli görülenlerin kaldırılmasını emretti.
• Hazine Bakanlığına ve ilgili kurumlara, ulusal düzeyde bir kripto para rezervi oluşturma talimatı verdi.

Aşı karştı Sağlık Bakanı

• 4 yıl önce koronavirüse neden “Çin virüsü” dediğini böyle açıklamıştı. Aşı karşıtı yeni Sağlık Bakanı Robert F. Kennedy Jr. ile birlikte ilk işi ABD’nin Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) üyeliğine son vermek oldu. Örgüte yapılan fon ödemelerini durdurdu.
• Okullar ve üniversitelerde öğrenci ve personel için aşı şartını kaldırdı.
• Kovid-19 ile ilgili kalan acil durum ilanları ve seyahat kısıtlamaları kaldırıldı.
• Pandemi ve seçim dönemindeki “yanlış bilgiyle mücadele” tedbirleri için “sansür” dedi ve federal kurumların sosyal medya şirketlerine “içerik baskısı” yapmasını yasakladı.

Kamu sağlık sigortası hedefte

• Sağlıkta devletin rolünü azaltıp piyasanın rolünü artırma peşinde olan Trump, düşük kapsamlı sigorta planlarının süresini uzatıp cazibesini artırarak genç ve sağlıklı bireyleri halk arasında 'Obamacare’ denilen, Medicaid ve Medicare'den çekmeyi hedefliyor.
• Çalışmayan veya iş aradığını ispat etmeyenlerin Medicaid sigorta kapsamı daraltılacak.
• Biden döneminde çıkan ve Medicare’e ilk kez bazı pahalı ilaçlarda fiyat pazarlığı yetkisi veren yasayı iptal etmeyi hedefliyor. Bu düzenleme ‘Big Pharma’ denen büyük ilaç şirketlerinin çıkarlarına ters düşüyordu.
• Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) programları, azınlık sağlık projeleri ve ruh sağlığı inisiyatifleri Trump’ın ‘tasarruf’ gündeminde yer aldı. Halk Sağlığı Departmanında bazı fonlar donduruldu, birçok program küçültülüyor.

Kadınların ve LGBTİ'lerin haklarına saldırılar

• Federal hükümetin kamu fonlarının kürtaj için kullanılmasını yasaklayan Hyde Değişikliği’nin tam olarak uygulanmasını emretti. Eyaletler artık kürtajı tamamen yasaklayabilir durumda ve birçok muhafazakar eyalet bunu yaptı.
• Biden döneminde genişletilen bazı üreme sağlığı fonlarını geri çekti.
• Doğurganlığı artırmak için federal sağlık programlarının tüp bebek tedavilerini kapsaması talimatı verdi.
• Federal kurumlardaki “çeşitlilik, eşitlik ve kapsayıcılık” programlarını iptal etti. İşe alım ve terfi süreçlerindeki pozitif ayrımcılık uygulamalarını sona erdirdi. Irk ve cinsiyet kotası veya ayrıcalıklarını kaldırdı.
• Federal hükümetin cinsiyet kavramını doğumda belirlenen biyolojik cinsiyet temelinde “kadın” ve “erkek” olarak ele almasını zorunlu kıldı.
• “Toplumsal cinsiyet ideolojisi” olarak nitelediği yaklaşımların federal fonlarla desteklenmesini yasakladı.
• Reşit olmayanlara yönelik cinsiyet değiştirme amaçlı tıbbi müdahalelerin federal düzeyde engellenmesi için adımlar attı. Bu tür uygulamalara destek veren sağlık kuruluşlarının fonlarının kesilmesini istedi.
• Trans sporcuları, okul ve üniversite seviyesinde kadın takımlarından men etti. İlk döneminde de transların orduya alınmasını yasaklamıştı.
• Okul müfredatlarında “eleştirel ırk teorisi” ve “toplumsal cinsiyet ideolojisi” olarak gördüğü içeriklerin kaldırılmasını emretti.
• Dini gerekçelerle eşcinsel evliliğe karşı olan kurumlar veya şirketlerin ayrımcılık davalarından korunması için Adalet Bakanlığı yönergeler yayımladı.
• Beyaz Saray’da “İnanç Temelli Girişimler Ofisi” kurdu. Federal kurumlara, “Hristiyanlara yönelik ayrımcılıkla mücadele” planları geliştirmeleri talimatını verdi. Eğitim kurumlarında Yahudi karşıtlığına (antisemitizm) karşı katı disiplin politikaları uygulanmasını emretti.

'Kamuda tasarruf' politikları

• Başına Elon Musk’ı getirdiği Hükümet Verimliliği Departmanı (DOGE) aracılığıyla binlerce kamu çalışanını işten çıkardı.
• Muhafazakar çevrelerce hazırlanmış idari reform planı “Proje 2025” uygulamaya konuldu ve binlerce devlet memuru “güvenilirlik taramasına” tabi tutuldu.
• DOGE ‘tasarruf’ gerekçesiyle toplam değeri 1.5 milyar doları aşan 58 hükümet sözleşmesini iptal etti.
• Trump, ABD’yi “ulusal çıkarlara aykırı davrandığı” düşünülen BM kuruluşlarından çekme ve tüm dış yardım programlarının gözden geçirilmesi talimatı verdi. BM Göç Organizasyonu ve UNESCO gibi kuruluşlara ödenekleri durdurdu.
• Pandemi nedeniyle genişletilen gıda yardımı ve işsizlik sigortası gibi programlar Trump’ın gelişiyle eski seviyesine çekildi hatta daha da sıkılaştırıldı.
• Biden’ın öğrenci kredisi borçlarına yönelik kısmi affı yüksek mahkeme engeline takılmıştı; Trump yönetimi buna karşı, aksine Eğitim Bakanlığı borç ertelemelerinin ve gelir bazlı ödeme planlarının sınırlandırılacağını duyurdu.
• Şirketlerin ödediği vergileri ise önemli ölçüde azaltmak için çalışmalara başlandı.
• Biden döneminde tartışılan yarı otomatik silah yasağı gibi tedbirlerin hiçbiri artık gündemde değil, Trump’ın desteği silah lobilerinin arkasında.
• FBI ve iç güvenlik birimlerine, “Antifa” ve benzeri sol örgütleri iç güvenlikte bir numaralı tehdit olarak ele almaları talimatı veren Trump, kendisini destekleyen Neonazi eğilimli yapılanmalarda yer alanlara ise “vatanseverler” diyor.