Işıkla karanlığın dansı... Ekinoks nedir, nasıl ve ne zaman meydana gelir?

Eksen eğikliği nedeniyle birbirinden kısa veya uzun olan gece ve gündüz, yılda iki kez eşit hale gelir; işte bu olaya ekinoks denir. Ekinoks sırasında Güneş ışınları Ekvator'a dik vurur ve aydınlanma çemberi kutuplardan geçer. Bunun sonucunda da dünyanın her noktasında gece ve gündüz eşit sürelerde gerçekleşir.

Ekinoks ne zaman meydana gelir?

Ekinoks, ilkbahar ve sonbaharda olmak üzere yılda iki kez tekrarlanır; 19-21 Mart ve 20-24 Eylül tarihlerinde meydana gelir. Güneş ışınlarının ekvatora tam dik düştüğü bu tarih, yıldan yıla ufak değişiklikler gösterir. Her yıl biriken 6 saatlik çeyreklik, ekinoks tarihinin değişmesine neden olur. Dünya’nın Güneş’e yönelimi ve ivmesindeki değişiklikler de ekinoks zamanını etkiler.

2025’te ekinokslar 20 Mart günü saat 12.02’de (Türkiye saati ile) ve 22 Eylül akşamı 21.20’de (Tsi) gerçekleşecek.

Mart ayında gerçekleşen ekikoksa Kuzey Yarı Küre’de ilkbahar ekinoksu, Güney Yarım Küre’de ise sonbahar ekinoksu adı verilir. 19-21 Mart arasında gerçekleşen ekinoksun ardından Kuzey Yarım Küre’de gündüzler uzamaya başlar ve 20-21 Haziran’da gerçekleşen gündönümüne kadar uzar. 21 Haziran’da (bazı yıllarda 20 Haziran) en uzun gündüz yaşanır. Güney Yarım Küre’de de aynı tarihlerde bunların tam tersi yaşanır.

Gece gündüz eşitliği tam da eşit değil

Ekinoksta gece ve gündüz eşit kabul edilir ama aslında tam bir eşitlik söz konusu değildir. Atmosferin güneş ışınlarını bükmesi (atmosferik kırılma) sonucu, aydınlanmanın başldığı noktalarda ışıma birkaç dakika erken gerçekleşir. Aynı şekilde karanlığın başladığı noktalar da bir süre daha ışık altında kalır.

Ekinoks adı nereden gelir?

Ekinoks, Fransızca équinox sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük ise Latince aynı anlama gelen aequinoctium sözcüğünden alıntıdır. Latince “aequus” (eşit) ve “nox”, “noct-” (gece) sözcüklerinin birleşmesiyle meydana gelmiştir.

Ekinoks, Türkçede “gün tün eşitliği” ve “ılım” gibi ifadelerle de adlandırılmaktadır. (Evrensel)