Yılın ekonomisti Milei’den dolandırıcılık dersleri

Ebrar AKDENİZ

İstanbul Üniversitesi

2023’ün aralık ayından bu yana iktidarda olan Javier Milei, Arjantin’de elektrikli testeresini halkın ensesinde dolaştırmaya devam ediyor. Kendisini daha öncesinde “anarko-kapitalist” olarak tanımlayan Milei, daha iktidara gelmeden yüksek enflasyonu düşüreceği vaatleriyle gündeme oturmuştu. Enflasyonu düşürmek içinse, tıpkı Türkiye’deki Tasarruf Tedbirleri gibi, kamu bütçesinin azaltıldığı ekonomi politikaları uygulanıyor. Milei’nin enflasyonu azaltıcı politikaları son süreçte işe yaramaya başladı. Aralık 2024’te %117,8’i bulan enflasyon oranı Ocak 2025 itibariyle %84,8’e geriledi.[1] Javier Milei, hiperenflasyonu önleme konusundaki hedeflerinde ne kadar başarılı olduysa da bunun yöntemi ve doğurduğu sonuçların cezasını çeken işçi-emekçi kitleler oldu.

Arjantin ekonomisinin genel bir tablosu

Milei’nin enflasyonu düşürebilmek adına uyguladığı kamu bütçesini azaltma politikalarının yanı sıra tartışmalı bir dolarizasyon planı da söz konusu. Milei, Arjantin Merkez Bankası’nı kapatmaya ve para politikasını kaldırarak enflasyonu engellemeye çalışmakta. Fakat dolarizasyona geçiş için elde bulunması gereken yüksek miktarda rezerv ellerinde bulunmadığı için IMF ile bir kredi anlaşması yaparak elindeki dövizi artırmayı hedefliyor. Aynı zamanda hem pesonun değerini düşürerek dolarizasyonu artırma, hem de pesoyu önemli ölçüde değersizleştiren enflasyonu düşürme çabasıyla oldukça ters bir pozisyonda kalan Milei, pesoyu para arzına müdahale ederek düşürebilecek olan merkez bankası karşıtı retoriğiyle işi daha da karmaşık bir hâle sokuyor. Bu yüzden de 2023’te “Arjantin Merkez Bankası’nı kapatma” vaadini henüz hâlâ gerçekleştirebilmiş değil.

Milei’nin planlarından bir diğeri ise mevcut ulusal vergilerin %90’ını kaldırıp planlamanın eyaletler ölçeğinde işlediği bir vergilendirme sistemi oluşturmaktadır. “Para yok!” diyerek iktidara gelen Milei’nin kamu bütçesini şu ana kadar %30 oranında azalttı bile. İktidara gelmesinden bu yana 13 bakanlık kapatan Milei aynı zamanda ulusal iş gücünün %10’una denk düşen miktarda kamu emekçisini de işsiz bıraktı.

Reel gelir artışına karşın özelleşen bütün kurumlar yüzünden halkın ödediği ücretler üçe beşe katlanıyor. Maaşlara zam yapılmıyor, emekli maaşlarına yapılmak istenen %8’lik zam bile Milei tarafından veto ediliyor. Halkın ağzındansa şu cümleler dökülüyor; “Kiram aralık ayında 15 bin pesodan 100 bin pesoya çıktı. Et yemeyi bıraktım. Öğün sayımı azalttım. Markete her gidişimde daha az alışveriş yapıyorum.” [2] Fakat geçtiğimiz ocak ayından bu yana, Devlet İstihbarat Teşkilatı’na (SIDE) ayrılan fon yıllık bazda %216 arttı. Üzerine savaş uçağı alımına 350 milyon dolarlık bütçe ayıran Milei’nin global politik durum içerisinde birçok emperyalist ülke gibi silah sanayiine yatırım yapmaktan geri kalmıyor.

Devlet eliyle kripto dolandırıcılık

Milei’nin “liberteryen” politikalarına bir de kripto borsası eklendi. 14 Şubat tarihinde X hesabından “Liberal Arjantin büyüyor!”, “Dünya Arjantin’e yatırım yapmak istiyor” şiarlarıyla bir gönderi yayımladı. Bu gönderide o güne kadar kimsenin duymadığı LIBRA isimli bir kripto paranın reklamı, para birimi için özel olarak oluşturulan internet sitesinin bağlantısı ile birlikte yapıldı. LIBRA’nın reklamının yapılmasıyla birlikte neredeyse hiçbir değeri olmayan LIBRA, bir saat içinde 5,20 dolar, toplam hacim olarak ise 4,6 milyar dolara yükseldi. LIBRA için açılmış olan ve adını Milei’nin her gönderisinin altına yazdığı kalıptan alan “vivalalibertadproject.com”; yatırımcı kitlelere açılan kripto paranın çıkış amacını klasik iktisat anlatılarında gördüğümüz “sınırsız ihtiyaç sınırlı kaynak” doğrultusunda, “Küçük projelere ve yerel işletmelere fon sağlayarak, girişimlerini büyütmek ve ülkenin kalkınmasına katkıda bulunmak isteyenleri destekleyerek Arjantin ekonomisini canlandırmak.” olarak özetliyor. [3]

Milei, LIBRA’ya büyük bir yatırım yapılmasının ardından LIBRA tanıtımını sosyal medya hesabından kaldırdı, kripto paranın alım-satım işlemleri durduruldu, 44 bin kişinin yatırım fonu bu şekilde rug-pull (ayak kaydırma) yöntemiyle çalındı.[4] Milei’nin namı ise buradan sonra “rug-pull dolandırıcılığı” ile anılmaya başlandı. Milei’nin Arjantin Devlet Başkanı olmadan önceki geçmişi, finansal koçluk yaptığı dönemde birkaç kez LIBRA gibi kripto paralar aracılığıyla yapılan belirli dolandırıcılık reklamı örneklerine sahiplik yapmıştı. “Coinx World”, “NFT Vulcano” gibi kripto para birimleri de yine Milei tarafından önerilmesiyle birçok kişinin yatırım yaptığı, sonrasında da bütün paranın aynı yöntemle çalındığı bir senaryoya yol açmıştı. Milei, diğer projelerde olduğu gibi LIBRA’da da dolandırıcılık suçlamalarıyla yeniden gündeme geldiğinde herhangi bir sorumluluk kabul etmedi. Üstelik bu sefer LIBRA’nın internet sitesindeki tanıtımında Milei’nin adının geçmesine rağmen. [5]

Milei’nin ortak şirketler eliyle piyasaya sunduğu bu kripto paranın çıkışında ABD Başkanı Trump da önemli ölçüde etkili. Milei’nin ABD’ye ve Trump’a karşı sempatisini uygulamaya çalıştığı dolarizasyon gibi ekonomi politikalarıyla görmüştük. Milei; Trump ile yaptığı görüşmenin sonucunda önceki başkan nesillerinden beri ticari anlaşmalar sürdürdükleri Çin, Brezilya ve Rusya gibi ülkelerden uzaklaşarak yönünü ABD’ye çevirdi. 1 doların 1063 Arjantin pesosu ettiği bu günlerde halk yediği yemeği bir öğüne düşürmüşken sermayenin eli sıcak sudan soğuk suya girmiyor. [6]

Milei, LIBRA skandalıyla gündeme oturmuşken gözleri başka bir yöne çekmek ve dolandırıcılık suçlamasını halka unutturabilmek için yeni bir skandal daha yarattı. Meclisteki çoğunluğu zaten elinde bulundurmayan ve başkanlığının düşmesi ihtimaliyle karşı karşıya olan Milei, yapmak istediğinin partisinin azınlıkta olmasından dolayı senatoda kabul edilmeyeceğini bilerek “bir gece ansızın” atamalara başvurdu. Beş üyeli yüksek mahkeme heyetinde iki kişilik boşluğu senato tatildeyken ve kimse tarafından engellenemeyecekken iki yüksek mahkeme yargıcını kararname ile atayarak doldurdu. İnsan hakları örgütleri tarafından bu olay, “Demokrasiye dönüşten bu yana Arjantin'de Yüksek Mahkeme'nin bağımsızlığına yönelik en ciddi saldırılardan biri” olarak tanımlandı.[7] Milei’nin sürdürdüğü baskıcı ve başına buyruk iktidara karşı Arjantin sosyalist partisi Partido Socialista, Milei hakkında suç duyurusunda bulunarak tepkisini yükseltti. [8]

[1] https://tr.tradingeconomics.com/argentina/inflation-cpi

[2] https://medyascope.tv/2024/12/18/mileinin-tasarruf-politikalari-yoksulluk-son-20-yilin-zirvesinde/

[3] https://www.vivalalibertadproject.com

[4] https://medyascope.tv/2025/02/18/arjantinde-kripto-para-skandali-buyuyor-cumhurbaskani-milei-dolandiricilikla-suclaniyor/

[5] https://www.indyturk.com/node/754127/türki̇yeden-sesler/arjantin-devlet-başkanı-mileii-nasıl-kandırdılar

[6] https://www.aa.com.tr/tr/podcast/arjantin-de-milei-nin-kripto-para-skandali-ulkede-nasil-yanki-buldu/3494777

[7] https://tr.euronews.com/2025/02/26/arjantinde-mileinin-yuksek-mahkeme-yargiclarini-kararname-ile-atamasi-tartismalara-yol-act

[8] https://x.com/EstebanPaulon/status/1882524430829765038?t=lPPTxcOMrMuBokD_6xkcJA&s=19