Pravda 101 yaşında

Yasal bir kitle gazetesinin yaratılmasında Bolşevikler, Lenin’in yayınlanışından on bir yıl öncesinde “Nereden başlamalı?​”da formüle ettiği fikirlere dayanıyordu: “Gazete yalnızca kolektif bir propagandacı ve ajitatör değil, aynı zamanda da kolektif bir örgütçüdür de.”

Lenin, devrimci bir gazeteyi, etrafını, onun üretimi, finanse edilmesi ve dağıtımı için bir destekçiler ağının sarması gereken bir yapı iskeletine benzetmişti.

Petrograd’da yayın hayatına başlayan Pravda’nın ilk sayısının başyazısını “Koba” takma ismiyle Josef Stalin yazmıştı. Vladimir İlyiç Lenin günlük olarak makaleler, öneriler ya da eleştirilerle Pravda’nın yayınına yön veriyordu. Pravda’nın amacı ve iddiası, sadece aydınların işçiler için yazdıkları bir gazete olmak değil bir işçi gazetesi olmaktı.

Bu yüzden ilk sayısında işçileri muhabirliğe çağırıyordu: “Biz, işçilerin sempatiyle yetinmemelerini, gazetemizin yönetimine bizzat aktif olarak katılmalarını istiyoruz. İşçilerin yazarlığın kendileri için ‘alışılmadık’ bir iş olduklarını söylemesini istiyoruz ...

Cesaretle işe atılın yeter, belki ilk birkaç kez tökezlenir, sonra nasıl yazılacağı öğrenilir” diyerek işçileri muhabirliğe çağırıyordu.
Çarlık Rusyası’nda basın yasası, her baskının ilk üç nüshasının sansürün denetimine sunulmasını gerektiriyordu. Yayın yasağından kaçınmak için, gazete üstü örtülü bir dil kullanıyordu. Savaş öncesinde yayınlanan 645 sayıdan yine de 155’ine el konuldu, 36 sayıya para cezası verildi. Yalnızca 1912 yılı içerisinde polis 40 kez matbaaya baskın düzenlendi. Ancak genellikle gazetenin büyük bir bölümü çoktan güvenliğe alınmış olurdu.

Çarlık yönetiminin sansür baskılarından korunabilmek için Pravda’nın, çoğu okur yazar bile olmayan göstermelik, yani hapis cezalarını çeken onlarca resmi sorumlusu vardı. Bunlar düzenli olarak tutuklanıyor ve verilen azami 3 aylık hapis cezasını çekiyorlardı. Bu sayede gazetenin asıl editörleri ve yayıncılarının faaliyetinin sürekliliği güvence altına alınıyordu.

Birinci Dünya Savaşının patlak vermesinden birkaç gün önce Temmuz 1914’te Pravda yayınını durdurmak zorunda kaldı. Polis, gazeteyi basmış ve çalışanları tutuklamıştı. Pravda, 1917 Şubat Devriminden beş gün sonra yeniden yayınlanmaya başladı.
Sovyetler Birliği’nde ise, artık Sovyetler Birliği Komünist Partisinin yayın organı haline gelen Pravda’nın ilk yayınlandığı gün olan 5 Mayıs (22 Nisan) “İşçi Basını Günü” olarak kutlanmaya başlandı.

DEFALARCA KAPATILDI İSİM DEĞİŞTİRDİ

Pravda 8 kez kapatıldı, ancak her yasaklamanın ardından yeni bir isim altında yayınlanmaya devam etti: “İşçi Gerçeği”, “Gerçek İçin”, “Gerçeğin Yolu”, “Emeğin Gerçeği”, “Kuzeyin Gerçeği” vb.

KOLEKTİF ÖRGÜTÇÜ

Lenin, her işçinin maaş aldıkları gün “işçi gazetesi için bir Kapik (kuruş)” bağış yapması çağrısında bulunmuştu. Yayınlanışının ikinci yıl dönümünde gazete gururla şu bilgiyi okurlarıyla paylaştı: 5 bin 674 işçi grubu, Bolşevik basının ayakta durmasını sağlamak üzere toplam 18 bin 584 Ruble toplamıştı. Bu, toplam bağışların yüzde 87’siydi.
“Kolektif örgütçü” olarak Pravda böylelikle Çarlık Rusyası’nda legal bir işçi partisinin yokluğunun yarattığı açığı dolduruyordu.

İŞÇİLER BİNLERCE HABER YAZDI

Kısa sürede bir kitle gazetesi haline gelen Pravda etrafında geniş bir işçi muhabirleri ağı oluştu. Bir yıl içerisinde “Pravda”da işçilerin yazdığı 11 bini aşkın haber, yazı, mektup yayınlandı. “Pravda”nın ortalama 40 bin tirajı kimi aylarda 60 bini bulabiliyordu. Zinovyev bir anısında, gazetenin yarısının emekçi kadın ve erkekler, askerler, tayfalar, aşçılar, fayton sürücüleri ve tezgahtarlar tarafından çıkarıldığını söylemişti. (İstanbul/EVRENSEL)