Myanmar depremi hakkında bilinmesi gereken 3 şey

Carolyn Gramling*

28 Mart günü yerel saatle 12:50 sularında Myanmar'ın merkezini sarsan 7.7 büyüklüğündeki güçlü deprem hem Myanmar hem de Tayland'da geniş çaplı hasara yol açtı. Sagaing Fayı bölgesinin yıkıcı depremlerle dolu uzun bir geçmişi vardır.

Bir depremin yarattığı yıkım sadece büyüklüğünün değil, aynı zamanda yeri ve derinliğinin de bir sonucudur: Sığ depremler, daha az güçlü olsalar bile, yer yüzeyinde şiddetli sarsıntılara neden olabilir ve nüfusun yoğun olduğu bölgelerdeki altyapı için tehdit oluşturabilir.

Bu deprem üçlü bir tehlikeye sahipti: Güçlü; merkez üssü sadece 10 kilometre derinlikte olan sığ; savunmasız binaların ve diğer yapıların bulunduğu yoğun nüfuslu bir bölgede. İşte bu depremin nasıl ve neden meydana geldiği hakkında bilinmesi gereken üç şey.

Çarpma-kayma depremi

ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS) Deprem Tehlikeleri Programı'na göre bu deprem muhtemelen Myanmar'ın orta kesimlerinde kuzeyden güneye uzanan büyük Sagaing fayı boyunca meydana gelen yanal ya da çarpma-kayma hareketinin bir sonucu.

Çarpma-kayma depremleri, iki tektonik kabuk bloğu birbirinin yanından kaymaya çalıştığında meydana gelir; kabuk blokları sürtünme nedeniyle kısa bir süre kilitlenebilir, ardından serbest kalarak zeminde bir sismik enerji patlaması yaratabilir.

Sagaing fayı karmaşık ve tehlikeli bir levha sınırının parçası

Fay, Hint yarımadasını ve Hint Okyanusu'nun bir kısmını içeren Hindistan tektonik plakası ile Malezya Yarımadası da dahil Güneydoğu Asya'nın bazı kısımlarını içeren daha küçük bir kabuk parçası olan Sunda Plakası arasındaki çarpışmaya işaret ediyor.

Hindistan Levhası kuzeye doğru kayarken, doğudaki Sunda levhasına yanlamasına sürtünerek zaman zaman güçlü depremlere yol açıyor. USGS'ye göre Sagaing fayı bölgesi sismik tehlikelerle dolu ve 1990'da 7.0 büyüklüğünde ve 1912'de 7.9 büyüklüğünde olmak üzere son yüzyılda bölgede birçok büyük çarpma-kayma depremi meydana geldi. Sagaing fayı üzerinde 1930'dan 1956'ya kadar 7 büyüklüğünden daha büyük altı deprem meydana gelmiş ve bu depremlerde yüzlerce kişi hayatını kaybetmiştir.

Hindistan Levhası’nın kuzeye doğru ilerlemesi onu Avrasya Levhası ile çarpışma rotasına da sokmuştur. Bu çarpışma Himalaya sıradağlarını ve Tibet Platosunu yukarı itmeye devam ediyor. Ayrıca, on binlerce insanın ölümüne neden olan 2005 Keşmir depremi de dahil Himalaya bölgesindeki en ölümcül depremlerden bazılarına da yine bu fay neden oldu.

Sıvılaşma bölgede bilinen bir tehlikedir

Kalın gevşek toprak katmanlarına sahip bölgeler depremler sırasında sıvılaşmaya eğilimli olabilir. Bu süreç, sismik dalgalar ile tortu arasındaki ölümcül bir etkileşimdir ve geçici olarak toprağın bataklık gibi davranmasına neden olur.Bu bölgede daha önce meydana gelen depremler toprak kaymalarını ve sıvılaşmayı tetiklemiş, bu da geçmişteki olayların ölü sayısını büyük ölçüde artırmıştır.

*sciencenews.org’tan kısaltılarak alınmıştır.

Çeviri: Evrensel