Teşviklerle ve vergi indirimleriyle büyüyen ‘boykot’ karşıtları

Andaç Aydın Arıduru
[email protected]

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla başlayan ve tutuklanmasıyla hızlanan protestoların ardından CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in çağrısıyla çeşitli markalara boykotlar uygulanmaya başladı. Yurttaşların 2 Nisan’da ülke genelinde bir günlük boykot etme çağrısı birçok sanayi ve ticaret odası yöneticisi ve AKP’li siyasiler tarafından tepkiyle karşılandı. Patron örgütleri, boykotun “Yerli ve milli şirketlerle Anadolu sermayesine zarar verdiğini” söyledi. TOBB, ASKON, AESOB, İTO, İSO, BTSO ve ASO yöneticileri düzeyinde açıklamalar yapan sermayedarlar ve milletvekillerinin kendi şirketleri üzerinden milyonlarca liralık teşvikler alarak kaynak aktarımından yararlandıkları ve vergi ödemedikleri ortaya çıktı.

Düzenin sermayesi ‘hedefte’

Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın yaptığı açıklamada, “Ülkemizin ve milletimizin refahı için gece gündüz çabalayan üreticilerimizi hedef alarak süreci yürütemezsiniz. Süreci bu boyuta çekmek, ülke ekonomisini hedef almak bir duruş değil, aksine akıl tutulmasıdır” ifadeleriyle boykot kararına tepkisini dile getirdi.

Aydın’ın yönetim kurulu başkanlığını yaptığı Oma iplik 2022 yılının haziran ayında 4.6 milyon TL yatırımı karşılığında, KDV istisnası, 10 yıl sigorta primi işveren hissesi, yüzde 90 oranında vergi indirimi teşviklerini elde etti.

Oma İplik 2023’te 700 bin 772 TL vergi ödedi. Bu miktar vergi matrahı olan 28 milyon TL’den fazla gelirin yüzde 2.49’una tekabül ediyor. Şirket 2022 yılında vergi matrahının yüzde 9.58’i 2021 yılında ise yüzde 13.97 oranında kurumlar vergisi ödedi.

Bahçıvan’ın dengeden anladığı: Sıfır vergi

“Üretim ve ticaret hayatındaki dengelerin sarsılması, tahrip edilmesi yerine; demokrasinin ve yasaların sınırları içinde hareket edilmesinin ülkemiz için yararlı olacağını düşünüyorum” diyen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan’ın yönetim kurulunu başkanlığını yaptığı Bahçıvan Gıda Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi 2023, 2022 ve 2021 yıllarında hiç kurumlar vergisi ödemedi. Şirket 2018 yılında belgesini aldığı Ar-Ge merkezi üzerinden sağlanan teşviklerle gelir vergisi stopajı, sigorta işveren primi desteği, Ar-Ge ve tasarım vergi indirimi, damga vergisi istisnası, gümrük vergisi istisnası teşviklerinden yaralanıyor.

3 yılda 135 bin TL vergi ödedi

Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Burkay, “Üreten, istihdam sağlayan ve yatırım yapan şirketlerimizi hedef göstermek, ülkemizin ekonomik geleceğine zarar vermektir. Üretim ve ticaret, siyasi tartışmaların parçası haline getirilmemeli, emeğiyle ayakta duran, binlerce insanımıza iş imkanı sunan işletmelerimiz bireysel tepkilerin hedefi olmamalıdır” diyerek boykot çağrılarına tepki gösterdi.

Burkay’ın yönetiminde olduğu Burkay Grup’a ait Burkay Tekstil Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi 2023, 2022 ve 2021 yılında toplam 95 milyon 248 bin TL kurumlar vergisine esas kazanç beyan etti. Şirket bu dönemde yüzde 25 olan kurumlar vergisinden 135 bin TL ödeme yaptı. Şirkete haziran 2022’de 89 milyon TL değerindeki fabrika yatırımı için faiz desteği, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, 6 yıl sigorta primi işveren hissesi ödemesi desteği, yüzde 70 vergi indirimi teşvikleri sağlandı.

Aynı gruba ait Burkay Uğur Kauçuk Kimya ve Petrol Ürünleri Sanayi Ticaret Anonim Şirketi’ne ise ekim 2019’da işletmedeki hurdaları yeniden değerlendirme yatırımı için 6.7 milyon TL’lik yatırımı karşılığında 7 yıl sigorta primi işveren hissesi ödemesi desteği, yüzde 80 vergi indirimi, faiz desteği, KDV istisnası teşvikleri verildi. Bu şirkette 2023, 2022 ve 2021’de kurumlar vergisi vermedi.

Ardıç Cam da vergide sıfır

Ankara Sanayi Odası (ASO) Başkanı Seyit Ardıç da “Üretim ve istihdamın devamlılığı ekonomik bağımsızlığın temel şartlarındandır. Üretim, istihdam sağlayan firmalarımız için risk oluşturacak her türlü eylem ve boykottan kaçınmalıyız” diyerek boykota tepki gösterenlerden oldu.

Ardıç’ın yönetim kurulu başkanlığını yaptığı Ardıç Cam 2023 yılında hiç kurumlar vergisi ödemedi. 2022 yılında 105 milyon TL’nin üzerinde vergi matrahı olan şirketin ödediği vergi ise 612 bin 683 TL oldu. Şirketin 2022’de ödediği vergi oranı ise yüzde 0.57 oldu.

Ardıç Cam, kasım 2021’de yeni üretim amaçlı 274.4 milyon TL’lik yatırımı için, 3 yıl sigorta primi işveren hissesi ödemesi desteği, yüzde 55 vergi indirimi, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası teşviklerini aldı.

Ardıç Cam’a ait Ardıç Kardeşler Cam’a ise kasım 2022’de yine üretim için gerçekleştirilen 196 milyon TL’lik yatırım için gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, 3 yıl sigorta primi işveren hissesi ödemesi desteği, yüzde 55 vergi indirimi teşvikleri verildi.

Vekillerin şirketleri de vergide yok, teşvikte var

Antep’te birçok fabrikadan tekstil işçileri şubat ayında insanca yaşanacak ücret talebi ile fabrika önlerinde direnişe geçmişti. AKP Milletvekili İrfan Çelikaslan’ın kardeşi Mehmet Çelikaslan, eyleme çıkan işçilere zenginliğinin kaynağını “Allah verdi” diyerek açıklamıştı. İrfan Çelikaslan da boykot karşıtı sosyal medya paylaşımı ile AKP’li vekiller arasında yerini alırken yönetim kurulu üyeliğini sürdürdüğü Çelikaslan Tekstil 2023 yılında 1.6 milyon TL vergi matrahı gösterdi. Haziran 2023’te fabrika çatısına kurulan güneş enerjisi sistemi için yapılan 86 milyon TL’lik yatırımına KDV istisnası, 6 yıl sigorta primi işveren hissesi ödemesi desteği, yüzde 70 vergi indirimi alan şirket, 2023 yılı İSO 500 verilerine göre 2.8 milyon TL satış yaptığını duyurdu. Çelikaslan Tekstil, 2023 yılında 330 bin TL vergi ödedi. Şirket 2015 yılındaki İSO 2. 500 listesinde 154 milyon TL net satış göstermişti.

Maden işçilerinin sendikalaşma ve ücret zammı taleplerine haftalarca kulak tıkayan Fernas Madencilik’in sahibi Ferhat Nasıroğlu da sosyal medya paylaşımıyla boykota tepki gösterenler arasındaydı.

Fernas Madencilik 2023 ve 2021 yıllarında kurumlar vergisi ödemedi. 2022’de 445.7 milyon TL vergi matrahı bulunan şirket, bu tutarın yüzde 0.54 oranında vergi ödedi.

AKP Milletvekili Nilgün Ök de sosyal medya paylaşımlarıyla boykotlara tepki gösterdi. Ök’ün eşinin üzerine kayıtlı aile şirketi Gelişim Mühendislik 2019, 2020, 2021, 2022 ve 2023 yıllarında hiç vergi vermedi. Ök’ün ağabeyi ile 2014 yılında kurduğu Doğa Plastik ise 2021, 2022 ve 2023 yıllarında hiç kurumlar vergisi ödemedi.

İktidarın hedefi boykot çağrıları

AKP, “boykot” çağrılarını “milli güvenlik sorunu” ilan etti. Boykot çağrılarıyla ilgili soruşturma başlatılırken, Ticaret Bakanı Ömer Bolat alışverişe çıktı, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya “Asıl hedefleri yerli üretimi durdurmak” dedi. Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum ise “Pikaçu”dan sonra boykotu da “emperyalizm” üzerinden suçladı. Bu durumda akıllara ocak 2025’te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın marketlere karşı boykot çağrısı yaparken kullandığı “En büyük kozumuz, satın almama özgürlüğü” cümlesini getirdi.

Ticaret bakanı alışverişte

Ticaret Bakanı Ömer Bolat “boykot çağrılarına” karşı alışverişe çıktı. Bolat, vatandaşlara “yarının alışverişini bugünden yapmaları” çağrısında bulunarak, “2 Nisan, Türkiye ekonomisinde tarihi bir gün olacak. Yapanlar, üretenler kazanacak, yıkmaya, durdurmaya çalışanlar kaybedecek” dedi.

İçişleri bakanı uykusuz kaldı

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ise boykot çağrılarına gece 03.57’de cevap verdi. Boykotun Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığına yönelik bir sabotaj olduğunu iddia eden Yerlikaya “Asıl hedefleri yerli üretimi durdurmak” ifadelerini kullandı. Yerlikaya “Bu boykot çağrısı, binlerce insanın ekmeğiyle oynamak demektir! Bu çağrı milli ekonomimize suikasttır! Kendi insanımızın ekmeğini küçültmektir. Ekonomimize bir darbe girişimidir!” dedi.

AKP Sözcüsü Ömer Çelik ise CHP’yi marjinal bir örgüt olarak nitelendirdi ve amaçlarının Türkiye’ye zarar vermek olduğunu iddia etti. Boykot çağrılarının da ekonomiye yapılan bir “saldırı” olduğunu savundu.

Pikaçu’dan sonra boykot da ‘emperyalist’ oldu

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum ise tüketim boykotuna ilişkin açıklamasında, halkı yine “emperyalist operasyon”la suçladı. Uçum daha önce de eylemde polisler tarafından kovalanan Pikaçu’yu “emperyalist” olarak suçlamıştı. Uçum, sosyal medyadan yaptığı paylaşımda “Türkiye’de eylemi kışkırtan merkezler 5 Nisan günü ABD’de eylem organize ediyor” dedi.

MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, boykot çağrıları ve bazı iş yerlerine yönelik ‘eylemlere’ ilişkin soruşturmaların birleştirildiğini duyurdu. Yıldız, boykot çağrılarıyla ilgili yaptığı açıklamada, “Bazı iş yerlerine yönelik fiziksel ve sözlü şiddet eylemlerine ilişkin soruşturmalar da bu soruşturmayla birleştirildi” dedi. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı “tüketim boykotu” çağrısı yapanlar hakkında “nefret ve ayrımcılık ve halkı kin ve düşmanlığa tahrik” suçlamalarıyla resen soruşturma başlatmıştı.

Doğan Medya’dan zincir marketlere: Erdoğan hep ‘boykot’ta

Bu arada Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçmişte politik nedenlerden dolayı medyaya, fahiş fiyatlar nedeniyle de marketlere karşı birçok kez boykot çağrısı yapması akıllara geldi.

2008’de Doğan Medya Grubu’na boykot uygulanmıştı. Erdoğan; Almanya’daki “Deniz Feneri” yolsuzluk davasının Türkiye basınında geniş yer bulması üzerine Doğan Grubu ile gerginlik yaşadı. İktidarın bu skandalla ilişkilendirildiğini iddia eden haberlere tepki gösteren Erdoğan, Ankara’da bir parti etkinliğinde ilk kez medya boykotu çağrısında bulundu.

2018’de, Türkiye ile ABD arasında Rahip Andrew Brunson krizi ve ABD’nin Türkiye’ye yönelik yaptırımları nedeniyle Türk lirası hızla değer kaybetti. Bu “ekonomik savaş” atmosferinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD ürünlerine karşı boykot çağrısı yaptı.

2020’de Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un İslam karşıtı söylemleri nedeniyle Erdoğan, Fransız ürünlerine boykot çağrısında bulundu.

2024’te Filistin’e destek amacıyla doğrudan bir boykot veya satın almama çağrısı yapmamış olsa da İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarına tepki olarak, yapay zeka ile oluşturulan “Boykot” adlı bir şarkıyı sosyal medya hesaplarından paylaşarak dolaylı bir destek gösterdi. Ancak Erdoğan’ın doğrudan İsrail menşeli ürünlere karşı bir boykot çağrısı yaptığına dair resmi bir açıklama bulunmuyor.

Erdoğan: En büyük kozumuz, satın almama özgürlüğü

2024’te ise Erdoğan, fahiş fiyatlar nedeniyle marketlere yönelik bir boykot çağrısında bulundu.

2025’in ocak ayında ise Türkiye’de enflasyonun yüksek seyretmesi ve temel tüketim ürünlerindeki fahiş fiyat artışları tartışma yaratmaya devam ederken, Erdoğan kabine toplantısının ardından yaptığı açıklamada, bazı işletmelerin “fırsatçılık” yaptığını söyleyerek şöyle demişti: “Serbest piyasa kuralsızlık demek değildir. Serbest piyasa başı bozukluk asla değildir. Hayat pahalılığı ile mücadeleye vatandaşlarımızın destek olması sürecin başarısı açısından önemlidir. Bunun yolu fahiş fiyat uygulayanları boykot etmekten geçiyor. Pahalı ürün satanları dize getirecek etkili yöntemlerden biri boykottur. Fırsatçılık yapanlara karşı en büyük kozumuz, satın almama özgürlüğünü kullanmaktır. Dünyada geniş yelpazede bunun çok sayıda örneğiyle karşılaşıyoruz. Bu konuda devlet millet el ele vererek çok daha etkin sonuçlar alabiliriz.”

‘Boykot yetmez; genel grev, genel direniş’

Emek Partisi İstanbul Milletvekili İskender Bayhan sosyal medyadan yaptığı paylaşımda “En başta yandaşlar olmak üzere bütün sömürücüler, Saray burjuvaları ve bakanları 2 Nisan boykotuna karşı teyakkuza geçmiş! Oysa onları asıl korkutanın ne olduğunu biliyoruz: Kâr hırslarına gölge düşmesi” dedi.

Bayhan “Bu vahşete karşı boykot yetmez. Genel grev, genel direniş için birleşelim” diyerek şu ifadeleri kullandı: “Çünkü: Sermaye yüzde 10 kâr için her yerde çalışmaya razıdır; kesin yüzde 20, iştahını kabartır; yüzde 50, küstahlaştırır; yüzde 100, bütün insani yasaları ayaklar altına aldırır; yüzde 300 kâr ile, sahibini astırma olasılığı bile olsa, işlemeyeceği cinayet, atılamayacağı tehlike yoktur.”

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın “Sorumsuz çağrılarıyla emekçilerimizin, istihdam oluşturan girişimcilerimizin ve sanayicilerimizin ekmeğiyle, helal kazancıyla oynamaya çalışanlar asla amacına ulaşamayacaktır” paylaşımına tepki gösteren İskender Bayhan şöyle dedi: “Hele şu sözde Çalışma Bakanına bir bakın! Memlekette ucuz emek sömürüsüne ve vahşi çalışma koşullarına karşı pek çok grev, direniş ve eylem oldu; ancak emek yanlısı bir tek tweet bile atmadı. Bir avuç sermayedarın kârı düşecek diye gece vakti tweete sarılmış, sermaye için savaşıyor. Boşuna ‘sömürücülerin hizmet işleri bakanı’ demedik!”