İlk görüşmenin ardından: ABD-İran yönetimleri memnun, İran emekçileri kaygılı 

Ela Ava

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ile ABD Başkanı Donald Trump’ın özel temsilcisi Steve Witkoff arasındaki ilk görüşme cumartesi Umman’da gerçekleştirildi. İki taraf da görüşme için “olumlu” yorumu yaptı. Görüşmelerin gelecek hafta devam etmesi konusunda da mutabakata varıldı. Detaylara dair ise henüz bir bilgi verilmedi.

Görüşmelerin “dolaylı” veya “doğrudan” olduğuna dair tartışma ise sürüyor. İran rejimi müzakerenin dolaylı ilerlediğini ileri sürerken farklı haber ajansları müzakerelerin “doğrudan” gerçekleştiğini söylüyor.

Görüşme sonrası açıklamalar 

Öncelikle müzakerenin ardından öne çıkan demeçlere bakalım. Cumartesi Florida’ya seyahat eden ABD Başkanı Donald Trump uçakta gazetecilere, “Görüşmelerin iyi gittiğini düşünüyorum. Sonuca varılmadan her şey yolunda diyemeyiz. O yüzden bu konuda konuşmak istemiyorum. Ama işler fena değil. İran iyi ilerliyor” dedi. Beyaz Saray da müzakereleri “Çok olumlu ve yapıcı” olarak niteledi. 

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi de görüşmelerin seyrini olumlu değerlendirdi. Arakçi, “Görüşmelerden ayrılırken ABD Temsilcisi Witkoff ile karşılaştık. Birkaç dakika süren basit bir sohbetimiz oldu, sadece bir selamlaşma. Bu diplomaside normaldir ve biz her zaman diplomatik nezakete riayet ettik” ifadelerini kullandı.

Görüşmelere ev sahipliği yapan Umman Dışişleri Bakanı Badr el-Busaidi de İran ile ABD arasındaki mevcut atmosferi “dostça” diye niteledi. Atmosferin olumlu olduğu değerlendirilmesi pazar sabahı İran’daki bütün ulusal ve yerel gazetelerin de manşetlerini oluşturdu.

İran’da klikler arasında sular durulmuyor 

İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı Tasnim gibi haber ajansları, görüşmelerin atmosferini olumlu olarak değerlendirirken, İran’ın resmi haber ajansı IRNA, Arakçi ile Witkoff’un görüşmesinin geleceğe dönük ilerletici bir adım olduğu ifadesini kullandı. Mashregh, Hammihan ve birçok gazete de bu süreci “Umut yolu”, “İleriye doğru” gibi terimlerle yorumladı.

İran’da Muhafazakar ve Reformcu klikler arasındaki sürtüşmelerin ABD konusunda azaldığına yönelik genel bir gözlem var ancak bu sürtüşmenin tamamen ortadan kalktığını söylemek mümkün değil.

Dini Lider Ali Hamaney’in temsilcisinin yönettiği Keyhan gazetesi, Umman görüşmelerine atıfta bulunarak, “Trump ile bir anlaşma için net bir ufuk yok” ifadelerini kullandı. Aşırı Muhafazakarlar ise bu süreçte kendi bireysel sosyal medya hesaplarından görüşmelere adeta ateş püskürdüler. İran Parlamentosundan Tahran Milletvekili Mehdi Kouchazadeh şunları yazdı: “Cumartesi kötü bir gündü. Hâlâ öyle. Bugün şerefsizler namuslarını da, milletlerini de feda edecekler, bütün hafta gri olacak.”

Müzakereler başlamadan önce Ali Hamaney de ABD ile görüşmenin “şerefsizce” olacağı yorumu yapmış ancak sonuçta görüşmeler gerçekleşmişti.

İran ve ABD arasında yeni mali anlaşmalar masada

Öte yandan müzakerelerde öne çıkan önemli meselelerden biri ise İran’ın ABD ile yeni mali iş birlikleri önerileriyle masaya oturması oldu.

Görüşmelerden hemen önce İran Patronlar Birliği Başkanı Hossein Maraşi, “Arakçi’ye, İran’ın ABD ile müzakere edeceği 2 bin 500 milyar dolarlık iş birliği ve proje hazırladığına dair bilgileri verdim” dedi.

Tahran Borsası endeksi, müzakerelerin başlamasına ilişkin haberlerin ardından cumartesi sabahı olumlu tepki vererek yükseldi. Görüşmelerin ardından ABD doları İran riyali karşısında hafif bir değer kaybı yaşadı.

Bu süreç bir yandan İran’da özelleştirmelerin artması ve ABD sermayesinin İran’da kendine yeni paylar biçmesine de yol açabilir.

İran halkı rejim ve ABD arasında sıkışıyor 

Bu süreçte İran’da işçi ve emekçilerin örgütlerinin açıklamalarına ve halkın genel tepkisine baktığımızda bir kesim bu sürecin ilerlemesine mutluyken önemli bir kesim ise “İran rejimi ve ABD arasında sıkıştık” gibi yorumlar yapıyor. Ayrıca bu görüşmelerde, “İran halkının temsilcileri bu görüşmede yok” yorumları yaygın bir biçimde paylaşılıyor.

İran rejimine karşıtı örgütlerden Halkın Mücahitleri temsilcileri de “Amerikan özel sektörü İran’ın çeşitli endüstrilerine yatırım yapabilir ve bu Amerika’nın Tahran’ın kendi bahçesinde dönüştürmesine yol açacaktır” değerlendirmelerinde bulundu.

Bu süreçte İran rejimi kendi bekasını korumak üzere birçok alanda ABD’ye karşı geri adım atmaya hazır görünüyor. En zayıf halinden olan İran rejimi ABD ile anlaşması halinde yeniden güç kazanabilir, bu da İran’da işçi ve emekçileri daha fazla bastırması anlamına gelebilir. Öte yandan İran’ı nükleer tesisleri bahanesiyle sıkıştıran ABD, ellerini ovuşturarak İran halkının emeğine, geleceğine çökecek planlarını, askeri saldırı tehditleriyle ilerletiyor.

12 Nisan Cumartesi günü Umman’da gerçekleşen görüşmeler, Trump’ın Başkan olmasından bu yana İran ile ABD arasında gerçekleşen ilk nükleer görüşme olma özelliğini taşıyordu. Önümüzdeki hafta neler olacağı ise merak konusu.