Kemer sıkıldı, yurttaş boğuldu: Takipteki borç yüzde 801 arttı

Uğur Zengin
[email protected]

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in uygulamaya koyduğu “Rasyonel zemine dönüş” politikalarının en belirgin etkilerinden biri, vatandaşın cebinde derinleşen borç yükü oldu. Kemer sıkma programının uygulandığı 2023 nisan-2025 nisan döneminde tüketici kredilerinde artış yüzde 75 ile enflasyonun altında kalarak reel olarak daraldı. Resmi enflasyonun yüzde 127 olduğu dönemde takipteki tüketici kredisi alacakları yüzde 212, takibe düşen kredi kartı alacakları yüzde 801 arttı.

Enflasyonla mücadele adı altında iç talebi daraltmak üzere kurgulanan sıkı para ve maliye politikaları, özellikle sabit ve dar gelirli kesimler için ağır ekonomik sonuçlara yol açtı. Bankacılık sektör verileri, bu programın toplumsal etkilerini gözler önüne serdi.

2023 nisan ayında 159 milyar TL seviyesinde olan takipteki alacaklar, 2025 nisan itibarıyla 358.3 milyar TL’ye yükseldi. Bu, yalnızca iki yılda yüzde 125’lik bir artış anlamına geliyor. Rakamlar, borçların geri ödenemez hale geldiğini ve vatandaşların bankalara olan yükümlülüklerini yerine getirmekte ciddi zorluk yaşadığını ortaya koydu.

Tüketici kredileri ve kredi kartı borçları 5 katına yaklaştı

Politika faizlerinin yükselmesiyle birlikte kredi kaynaklarına yurttaşlar erişemedi. Nisan 2023-nisan 2025 döneminde taşıt kredisi hacmi yüzde 1.5 daraldı. Tüketici kredileri toplamında artış yüzde 75 olurken, resmi enflasyon karşısında kredi hacmi reel olarak daraldı. Aynı dönemde konut kredilerinde de artış oranı yüzde 38.4 oldu. Tüketici kredileri içinde en çok artış yüzde 83.6 ile ihtiyaç kredisinde görüldü. Buna göre tüketici kredilerinin tamamı reel olarak daraldı. Toplam tüketici kredileri bu dönemde yüzde 75 artışla 1.2 trilyon TL’den 2.1 trilyon TL’ye çıktı.

Yurttaş kredi kartına yüklendi

Tüketici kredisine ulaşamayan milyonlarca kişi bireysel kredi kartlarına yüklendi. Bireysel kredi kartı hacmi yüzde 241 artışla 577 milyar TL’den 1.9 trilyon TL’ye ulaştı.

Aynı dönem içinde alacağa düşen bireysel kredi kartı borçları yüzde 801 artışla 8.4 milyar TL’den 75.7 milyar TL’ye çıktı. Bu tablo, halkın günlük harcamalarını dahi kredi kartı ya da borçlanma yoluyla karşılamak zorunda kaldığını gösterdi. Ücretler erirken, enflasyonla baş edemeyen geniş kesimler, temel ihtiyaçlarını borçlanarak karşılıyor.

İhtiyaç kredisinde artış: Zorunlu borçlanma

Bu artışlar, yüksek faiz oranlarına rağmen bireylerin zorunlu harcamaları için borçlanmaya devam ettiğini, başka bir deyişle, kredi kullanımının bir tercihten çok mecburiyet halini aldığını gösteriyor. Mehmet Şimşek’in ekonomi programı; faiz artırımları, harcama kısıtlamaları ve kredi sınırlamaları ile iç talebi baskılamayı hedefliyor. Veriler, ‘ekonomik dengelenmenin’ bedelini geniş halk kesimlerinin ödediğini ortaya koyuyor.

Ticari krediler reel olarak daraldı, KOBİ’lere takip yüzde 106 arttı

Türk lirası cinsinden ticari krediler aynı dönemde yüzde 101.5 artışla 6.7 trilyon TL’den 13.5 trilyon TL’ye çıktı. Ticari kredi hacmi resmi enflasyonun altında kalarak reel olarak daraldı. Takipteki alacaklar KOBİ kredilerinde yüzde 106 arttı. 108 milyar TL tutarındaki KOBİ kredisi takipteki alacağa düştü.

Asgari ücret reel olarak eridi

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in göreve geldiği haziran 2023’te net asgari ücret 11 bin 402 liraydı. Haziran 2023-mart 2025 döneminde resmi enflasyon yüzde 118 oldu. Buna göre asgari ücretin haziran 2023 seviyesini resmi enflasyon karşısında dahi koruyabilmesi için asgari ücretin 24 bin 925 lira olması gerekiyordu. 22 bin 104 liralık asgari ücret söz konusu parasal değerin 2 bin 821 TL altında kaldı.

Kredi kanalları daraldı, enflasyon aynı yerde

Kredi kanalları ve ücretleri baskılayarak enflasyonu düşürmeye çalışan iktidar programı, enflasyonu haziran 2023 seviyesine çekebildi. Haziran 2023’te yüzde 38 bandında olan enflasyon verisi mart 2025’te de aynı seviyede.