Buz dağının görünmeyen kısmı: Uzun çalışmaya bağlı ölümler

Şeyma Akcan
[email protected]

İstanbul - Türkiye’de haftada 55 saate varan çalışma sürelerinin olduğu, 2024 yılında en az 1897 işçinin iş cinayetlerinde öldüğü, son 12 yılda 742, son 10 günde ise 3 çocuk işçinin hayatını kaybettiği koşullarda 1 Mayıs’a gidiyoruz. Bu koşullarda 1 Mayıs’ın ilk talepleri olan “8 saat çalışma, 8 saat dinlenme, 8 saat canımız ne isterse”yi Akademisyen Aslı Odman ile konuştuk.

Aslı Odman, kapitalist toplumlar içerisinde işçi sınıfı hareketleri oluştuğundan beri en önemli ve en başta formüle edilmiş taleplerden birinin, çalışma sürelerine dair olan talepler olduğunu söylüyor. Odman, daha önceki emek rejimlerinden farklı olarak kapitalizmin, insanın hayatının yalnızca bir kısmını, emekçiye, işçiye çevirdiğini, yani ücretlendirdiğini, metalaştırdığını ve diğer kısmıyla ilgilenmediğini anlatıyor.

Bunu işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından değerlendiren Odman, iş cinayetlerinin yalnızca iş kazaları kaynaklı olmadığını, aynı zamanda meslek hastalıkları kaynaklı da gerçekleştiğine dikkat çekiyor. Fakat bunlar tanı sisteminde yer almadığı için kaydedilemiyor: “Bugün İşçi Sağlığı İş Güvenliği Meclisinin ekseriyetle belgeleyebildiği buz dağının ucunda, ölümcül kazalar sonucundaki iş cinayetleri var. Yani iş cinayetleri yalnızca tabii ki kazalanma ve yaralanma değil, aynı zamanda meslek hastalıkları da var. Fakat biz bunları, tanı sistemi içine alınmadığı için kaydedemiyoruz.”

"Uzun süre çalışmaya bağlı ölümler, kaza sonucu ölümlerden iki kat fazla"

Odman iş cinayetlerinin kaynaklarına dair şu bilgileri paylaşıyor: “Uluslararası Çalışma Örgütü çok uzun zamandan beri uluslararası olarak, ‘Kazalanarak ölümle, meslek hastalığı’ ile ‘Uzun çalışma süresine bağlı ölümler’i oranlıyor. Bu oranlara baktığınız zaman sınırları belli bir ülkede ani olarak kazalanarak ölen işçilerin yaklaşık iki misli meslek hastalıklarından, iki misli de uzun süre çalışmaya bağlı nedenlerden ölüyor.”

Odman’ın aktardığına göre, Türkiye’de günde yaklaşık 4 ila 5 işçi teyit edilebildiği kadar iş cinayetleri listesine alınıyor. Yani günde 4 işçi ila 5 işçinin ismi cismi kazalanarak ölen varsa aşağı yukarı 2 ile çarptığımızda 8 ila 10 işçiye yakınının da uzun çalışmaya bağlı nedenlerden öldüğünü görüyoruz. Uzun çalışmaya bağlı nedenlerden ölüm ve sağlık kaybı birkaç şekilde ve nedenle oluyor.

"İşçinin işe gidip gelirken de zamanı yutuluyor"

Çalışma, dinlenme, uyku süresi hakkıyla ilgili bütün taleplerin içinde yaşadığımız kentlerle de ilgili olduğunu belirten Odman, “İşte dün büyük bir deprem provası yaşadık. Büyük metropollerde işe gidip gelmek hayatın çok ciddi bir kısmını alıyor. İki saate kadar çıkan işe gitme gelme süreleri var. ‘8+8+8’in ciddi bir kısmı zaten yolda geçiyor. Yani talep ettiğiniz ‘8: Ne isterseniz’ değil, o 8 saat işe gelirken zaten yutulacak.”

"Borçlu haneler" gerçekliğinde "8+8+8" talebi

Odman son olarak “8+8+8” talebine dair bugün açısından bu talebin çok sesli telaffuz edildiğini duymadığını kaydederek şunları söylüyor: “Ama tek başına üretim hayatı, çalışma hayatımızın entegre olduğu borçlanmış haneler, onun dışında o 8 saatte parasal olarak kültür sanat ve kendini yenileyebilecek etkinliklere vakit ayırıp aramayacağı, bunun parasal erişimi, borçlanmış haneler, ulaşım gerçekliğiyle yine de kendi kendine o 8 saatte döndürmenin, yeniden bakım emeğinin toplumsal cinsiyet rolleri itibarıyla halen kadınlarda olması gibi meselelerde bu ‘8+8+8’in arasında geçirgenlik yokmuş gibi yapılmaması ve tartışılması gereken konular diye düşünüyorum.”