Hawar*

Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunun üzerinden on yıl geçmişti. Cumhuriyet öncesi ve sonrasında ortaya çıkan onlarca özgürlük istemli Kürt serhildanları kanlı bir şekilde bastırılmış, kızıl katliam süreci tamamlanmıştı. Kürt’ü ayakta tutacak, yeniden başkaldırtacak fiziki güç ve önderlik edebilecek yapılar bir anlamıyla, kırımdan geçirilmiş, kalanlar sürgün uygulamalarıyla darmadağın edilmişti.
Artık sıra beyaz katliamdaydı. Kürt’e dilini, kimliğini unutturmak gerekiyordu. Kürtçe konuşmaktan, Kürt’üm demekten hem korkmalı, hemî de utanmalıydı Kürtler. Dil gidince, hafızadan silinince, zaten ortada Kürt diye bir şey de kalmayacaktı. Planlama ve niyet gayet bilimseldi.
Kışlalarda Ali Okulları, Kürt coğrafyasında Yatılı İlköğretim Bölge Okulları (YİBO), gazete, radyo, sinema, sonrasında televizyon ve diğer teknolojik tüm olanaklarla Kürt’ün ‘benliğine’ saldırı üstüne saldırı düzenleniyordu. Kürt sanatçı ve yazarların eliyle; Kürt tarih ve kütürü, sözlü edebiyatı, müziği talan ediliyordu.
Hawar’ın ilk 23 sayısı Arap ve Latin harfleriyle çıktı okuyucu karşısına. 24. sayıdan itibaren sadece Latin harfleriyle devam etti. Zaten günümüzde kullanılan Latin Kürt alfabesi ve Kürtçe Gramerin yaratıcısı da Celadet Elî Bedirxan’dır. Hawar, toplam 57 sayı yayınlanarak, 1943  yılında yayın hayatına son verdi. Hawar çok zor şartlarda yayına hazırlanıp yayınlanırken, geceleri mayınlı sınırdan geçirilip kuzeydeki okuyuculara gizlice ulaştırıldı.
Daha o günden, tarihteki Kürt serüvenini okuyan Celadet, bu günkü sorunları görürcesine, alfabe ve lehçe sorunlarına el atmıştır. Arap ve Latin alfabesi arasından tercihini Latin harflerinden yana kullanarak Kürtlerin yüzünü batıya, batı uygarlığına çevirmeleri gerektiğini de beyan etmiştir. Yine lehçe sorununda da önde gelen her üç lehçede (Soranice, Dimilî-Zazaca, Kurmancî) yazılara yer vermiştir. Dil çalışmalarıyla birlikte, Kürtçe grameri oluştururken, bir yandan da Kürt edebiyatının temellerinin oluşmasına zemin oluşturmuştur.
Sürgündeki yaşam zorlukları ve Kürt dili üzerindeki ölümcül baskı ve yasaklamalar göz önüne alındığında 15 Mayısın, dolayısıyla Hawar dergisinin Kürtler ve dilleri için önemi daha iyi anlaşılabilir. Aslında bu durum bile tek başına Kürtçenin bu şartlar altında on yıllarca baskı ve asimilasyon uygulamalarına karşın nasıl mucizevi bir şekilde direnip ayakta kaldığının göstergesi olarak görülebilir.
İşte bundan dolayıdır ki; Kürtler dilleri ve varlıkları için bunca öneme sahip bir olguyu bayramlaştırıp, tarihin hafızasına kaydettiler. Kaydettiler ki aslında yok olmakla yüz yüze karşı olan dillerinin (en azından Kuzey için bu böyledir) imdadını duysun bütün Kürtler ve insanlık.
Son yıllarda Kürtler kurumları, dilsel  faaliyetleri  ve gösterdikleri kayda değer direnişleriyle  Kürt dilini temelleri üzerine oturtma çabası içindedirler. Ancak Kürt dili her alanda eğitim hak ve olanağına kavuşmadığı sürece Hawar gerçekliği devam edecektir. Tehlike çanlarının susması için, Kürt dilinin kendi doğası ile buluşup, çağdaş gelişim olanaklarına kavuşabilmesi için, kendi coğrafyası üzerinde, diğer dillerin sahip olduğu tüm yasal haklara kavuşması gerekmektedir. Bu da  kuşkusuz, okul öncesi öğrenimden, yüksek öğrenime kadar, her alanda ve her yerde eğitim dili olmasına bağlıdır.
Bu gerçekleşmediği sürece, ne Kürt dili asimilasyon cenderesinden azat olur ne de Hawar gerçekliği ortadan kalkar. Bu umudun hayat bulması duygusuyla, Kürt Dil Bayramı kutlu olsun.

(*) İmdat