Bir dil devrimcisi: Leyla Erbil

Türk edebiyatının önemli isimlerinden Leyla Erbil, İstanbul Tüyap Kitap Fuarında gerçekleştirilen iki söyleşi ile anıldı. Söyleşilerde Leyla Erbil’in yaşamı ve edebiyatta kullandığı dile dair konuşmalar yapıldı.

AHMED ARİF’İN LEYLASINA MEKTUPLAR

Geçtiğimiz aylarda yayımlanan ve Ahmed Arif’in yazdığı mektuplardan oluşan ‘Leyla Erbil’e Mektuplar’ kitabının söyleşisine Leyla Erbil’in kızı Fatoş Erbil Pınar ve Ahmed Arif’in oğlu Filinta Önal katıldı.

Fatoş Erbil Pınar, kitaptaki mektuplar ile annesi ve Ahmed Arif’in edebiyatın içinde olduğu düzene olan kızgınlıklarını anladığını dile getirirken, Ahmed Arif ile annesinin mektuplar üzerinden bir ‘edebiyata muhaliflik dostluğu’ da kurduğunu ifade etti. Ahmed Arif’in mektuplarının yıllarca farklı şehirlere giden Leyla Erbil’e gelmeye devam ettiğini aktaran Fatoş Erbil, mektupların kesilmesi ile ilgili iki neden olabileceğini belirtiyor; "İlki mektuplar Ahmed Arif’in sürgün dönemi ile aynı zamanda bitiyor. Annem sürgün dönemi bittiğinde ‘görevimi tamamladım’ diye düşünmüş olabilir ve o aksi yüzü ortaya çıkmış olabilir. İkinci bir ihtimal ise o dönemde annem bana hamile kalmış. Mektupların neden durduğuna dair sadece bu iki ihtimali yürütebiliyorum ama tabii gerçek neden belirsiz."

Ahmed Arif’in oğlu Filinta Önal ise mektupların son bulmasının ‘aşkın karşılık bulamaması, gerçeklerle yüzleşme, aşkın zamanla sevgiye dönüşmesi, hüzün vb.’ gibi birçok etkene de bağlı olabileceğini ekliyor.

LEYLA ERBİL’İN HİKÂYELERİ

Fatoş Erbil aynı zamanda bir edebiyatçının evinin nasıl olduğunu da anlatıyor. Evlerini o dönemdeki birçok yazar ve şairin sürekli ziyaret ettiğini aktaran Fatoş Erbil, “uzun bir yemek masamız vardı. O masa rakı sofrası olur sabaha kadar sohbet edilirdi. Ben de o dönemlerde etrafta dolaşan küçük bir çocuktum” diye anlatıyor o günleri. Fatoş Erbil, annesinin o masada gerçekleşen sohbetlerden çok fazla beslendiğini ve ilham aldığını da belirtiyor. Fatoş Erbil, söyleşide Leyla Erbil’in kaleminden çıkan hikâyelerin nasıl yazıldığını da aktarıyor; Annem kolay kolay yazmazdı. Öyle yazıp atan, ardından yeniden yazan bir durumu yoktu. Ama yazmaya başladığı ilk metin ile son metin neredeyse birbirinden ayrı olurdu. O kadar çok değişiklik yapardı metinlerinde. Aynı zamanda yazacağı zaman yalnız kalmak ister ve sinirli bir hal alırdı.

LEYLA ERBİL’İN EDEBİYATI

Leyla Erbil’e dair ikinci söyleşi ise Şair-Yazar Adnan Özyalçıner ve Sennur Sezer, Akademisyen Ahmet Cemal ve Hülya Dündar’ın katıldığı ‘Leyla Erbil ve Edebiyatı’ isimli söyleşiydi. Ahmet Cemal, Leyla Erbil’in yazı dilinin olayları ve eylemleri anlatmadığını, Leyla Erbil yazmaya başladığında yazının kendisinin bir olay ve eyleme dönüştüğünü belirtti. Cemal, Leyla Erbil’i anlamanın sadece bir edebiyat işi olmadığını aynı zamanda felsefi düşünme biçimine de alışkın olmak gerektiğini dile getirirken bunun nedenini ise “Leyla Erbil, dili kullanırken felsefede her zaman kullanılan ‘nedir’ sorusunu dile yöneltiyor. Bu da onun dili birçok yazardan farklı kullanmasına yol açıyor” şeklinde açıkladı.

Adnan Özyalçıner ise Leyla Erbil’in edebiyatımızı değiştiren 50 kuşağının bir üyesi olduğunu hatırlatırken bu değişimin sadece içerik ile değil aynı zamanda yazış ve dil biçimi olarak da gerçekleştiğini aktardı. Özyalçıner Leyla Erbil’in aynı zamanda kalıpçılığa karşı bir yazar olduğunu ve her türlü ilişkide yer alan çarpıklıkları değiştirip dönüştürme fikrine sahip olduğunun altını çizdi. Sennur Sezer ise Leyla Erbil’in edebiyatının esin kaynaklarına dair bilgiler verirken, Erbil’in edebiyata atılmasında Sait Faik’in önemli bir yeri olduğuna değindi. Hülya Dündar, Leyla Erbil’in edebiyata hayatın kendisini, hiçbir yanını gizlemeden aktardığını, bunun da Leyla Erbil’i yeni okuyanlarda önemli etkilenmeler ve izler bıraktığını belirtti. (İstanbul/EVRENSEL)