Şifreli bir dil: Lubunca

Birkan Bulut Ankara

‘Paparon’, ‘albergo’, ‘vakko alıkmak’..

Yukarıdaki sözler şifreli bir dile ait: Lubunca. Sırasıyla ‘polis’, ‘otel’, ‘telefon numarası almak’ anlamlarına geliyor. Lubunya isminden türeyen Lubunca, kimliklerini gizlemek zorunda kalan LGBTİ’lerin kullandıkları bir dil. Biraz argo, biraz da farklı dillerdeki kelimelerden oluşan bu dilin öyküsünü ODTÜ LGBT Topluluğu üyesi Berna Köse ile konuştuk..

Lubunca nedir ve nasıl ortaya çıktı?

Trans bireylerin kendi aralarında konuşurken sivil polis veya herhangi birinin tepkisini minimuma indirmek için kullandıkları bir jargon. Kendilerini korumak amaçlı. Aynı zamanda sadece trans bireyler değil, gayler, biseksüeller, lezbiyenler de kullanıyor ama kendi aramızda makarasına konuşuyoruz. Ancak translar zorunda oldukları için kullanıyorlar. Diğer ülkelerdeki jargonlar da benzer ihtiyaçlardan gelişiyor.

Her yerde farklı zamanlarda gelişiyor. İngiltere’de, ABD’de, Japonya’da var. Tabi bunlar popüler olanlar. Daha tehlikeli olan Ortadoğu ve Asya ülkelerinde de yaygın. Kendi ihtiyaçlarına göre değiştiriyorlar jargonu. Farklı ülkelerdeki jargonların ortaklaşan yanları olabiliyor. Özellikle sosyal medyayla yaygınlaşıyor ama diğer dilden ne kadar kelime alındığıyla ilgili. Tabi argo da önemli.

Lubunca’yı nasıl öğrendin?

Aslında tamamen tesadüfen oldu. Madi sözlük diye bir internet sitesi vardı. Orada gördüm. Kelime anlamları açıklanmıştı. Sonra diğer ülkeleri falan araştırdım ama kullanma kısmı tabi ki pratikle gelişiyor. Bilgisayarla konuşarak öğrenilmiyor. Yaklaşık 400 kelime var.

LGBTİ’lerin örgütlülüğünde bir artış var. Peki, bu Lubunca’yı yaygınlaştırıyor mu, yoksa gereksiz mi kılıyor?

Daha önce arkadaşlarımızla da bu konuyu tartışmıştık; ‘Lubunca, marjinal kabul edilen bir grubu iyice marjinalleştirir mi?​’ diye. Ben, ‘Ülkemizin şu anki LGBTİ örgütlenmesi görünürlüğünde evet.’ demiştim. Zaten birine LGBTİ diye sorsak ne olduğunu soracaktır. Görünürlüğü de geçtim, lezbiyenler vardır, translar vardır meselesini geçtim. Bu kelimelerin anlamını bilmeyen insan çok. İnsanlara “gacı, manti, şokola” demeye başlarsak sapıkça şeyleri kendi aramızda gizlice konuştuğumuzu düşüneceklerdir. Örgütlülüğümüz artsa da, Lubunca’yı aynı yaygınlıkla kullanamayız. Çünkü bunun günümüz toplumsal yapısında olumlu karşılanacağını sanmıyorum.

Lubunca’nın yaygın kullanımı, ortaya çıkma sebebiyle çelişir diyebilir miyiz?

Evet. Tehlikesini de arttırmış olur. Örneğin; Lubunca atölyesini açarken de tartışmıştık arkadaşlarla. ‘İnsanlara öğreteceğiz ama dili ifşa etmiş olmaz mıyız?​’ şeklinde. Ancak ODTÜ’lü, yani bizden insanlar olduğu için durumu anlayacaklarını düşündük. Gerçekten kim anlatsın ki Lubunca’yı birine? Bu bizim kampüsümüzde de bir tehlike yaratmaz.

Üniversite ortamında hoşgörüyle karşılanabiliyor. Peki söz gelimi Kızılay’a giden bir otobüste bu dili kullanırsan ne olur?

Tabi şu ayrımı yapmak gerek; kampüs içinde anlamayanların yanında konuştuğumuz o kişinin homofobik olup olmayışıyla alakalı. Kampüs dışında da aynı şey geçerli. Ötekileştiren bakışlarla da karşılaşabiliyoruz. “Acaba ne diyorlar”, “küfür mü ediyorlar” diye bakılıyor. Farklı dilde konuşan birine bakarsın ya öyle. Kötü bir tepkiyle karşılaşmadım. Genellikle garipseniyor.

KADIN BİR KİMLİK DEĞİL DEDİLER

LGBT Topluluğu kurulurken neler yaşadınız?

Topluluğun kurulması 1990’lı yılların başına dayanıyor. ODTÜ, hemen hemen üniversiteli LGBTİ’lerin bir araya gelebildiği ilk yer. 2000’lerin başına kadar LGBT değil, ‘Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet’ adı altında, feministlerle birlikte hareket edildi ve yine resmi değillerdi. Çünkü ‘kadın bir kimlik değildir’ denilerek topluluk kurma talebi geri çevrildi. Topluluk LGBT dayanışması adını ancak 2009 yılında alabildi. O zaman da ‘bizim okulumuzda lez ve gay yok’ denilerek başvuru geri çevrildi. Yaklaşık bir-iki hafta önce aldığımız kararla da adımızı LGBTİ olarak değiştirdik. İnterseksüellerin topluluğumuzdaki görünürlüğünü arttırmak için.