Uzatmaları oynayan ırkçılık ve Dünya Kupası

Elif GÖRGÜ

Brezilya’da Apartheid rejimi mi?​” diye başlık atmış gazeteler. Fotoğraflarda Sao Paulo eyaletinin alışveriş merkezlerinden birinde yere çöktürülmüş bir grup siyah ve melez Brezilyalı genç, elleri başlarının arkasında, tepelerinde özel güvenlik görevlileri...
Bir video haberde ise Rio de Janeiro polisi, hakkında tahliye kararı çıkartılan bir mahalleye saldırıyor var gücüyle. Siyah bir kadın bağırıyor: “Burada böcekler değil insanlar yaşıyor!”
Bayrağındaki sarı rengi, zorla getirilen ya da kendi toprağında köleleştirilen yüzbinlerce siyahın ve yerlinin kanıyla çıkarılan altından alan Brezilya’nın hükümeti, yüzyılların utancını silememiş olmanın sorumluluğunu taşıyacağına, Dünya Kupası, Olimpiyatlar gibi dev organizasyonları üstlenmiş olmanın verdiği fırsat ve Haziran direnişinin açığa çıkardığı korkuyla; çoğunluğu siyah, melez ya da yerlilerinden oluşan yoksulları, hem de zaten kendilerinin inşa ettiği stadyumların önünde renk sırasına göre hizaya sokmaya çalışıyor!

AVM’LERE YOKSUL GİRMESİ YASAK

Okyanusun bu tarafında bile insanın yüzünü kızartan haberlerin ayrıntılarına gelirsek... İlk önce AVM meselesi...  Dünyanın pek bi’ büyük ekonomilerinden Brezilya’da nüfusun üçte ikisi kayıt dışı ve güvencesiz çalışırmış meğer. “Favela” adı verilen yoksul gecekondu mahallelerini hiç bilmeyen ise mutlaka filmini izlemiştir. İşte Brezilya’nın en metropol kentleri bu mahallelerin ortasına kurulmuş durumda.
Senede bir gün Rio Karnavalında dünyanın en kıpır kıpır dansını turizm malzemesi olarak pazarlayan ve o gün, en çok da beyazlar eğlensin diye kentin caddelerini tüm siyah ve melezlere açanlar, o güzelim dansı ve kültürü üreten bedenlerin yaşadığı mahallelere eğitimdi, işti, gelecekti falan sağlamak gibi bir düşünceyi en “ilerici” hükümetleri döneminde bile akıllarına getirmeyi pek kârlı bulmazlar.
Karnaval olmadığı dönemlerde evleri basılır, olmadı kentsel dönüşüm diye yıkılır; özel timler kurulur, özel yasalar çıkarılır.
Ulaşım zammıyla birlikte Haziran sokaklarını ısıtan Brezilyalı gençlerin bu en yoksul olanları birkaç aydır facebook üzerinden örgütlenerek orta sınıfların sarayları olan AVM’lere gidiyorlar. Eylem “gitmek” fiilinden oluşuyor. Sadece gidiyorlar ama kalabalık gidiyorlar. Adına “rolezinho” yani “buluşma” diyorlar. Yoksuluz, koyu renkliyiz, kent merkezlerinde görünmeziz ama buradayız, der gibi dolaşıyorlar AVM’lerde ve özel güvenliklerin aklını alıyorlar!

ADALETİN TONLARI!

Sao Paulo’da bir AVM’ye ilk gittiklerinde örneğin, mağazalar korkudan birkaç saat erken kapattılar kapılarını. Ama sonra ne oldu; siyah bir Afrika kökenli değil beyaz bir Avrupalı olan ve elindeki terazisi bir türlü yoksulların tarafına eğilmeyen adaletin kendisi kadar beyaz mahkemeleri, AVM’lerdeki özel güvenliklere “şüpheli” bulduklarını içeri sokmama izni verdi, ki zaten şüphenin derecesi Brezilya Portekizcesinde siyahın tonlarına göre belirlenirdi!
Öyle de oldu, siyah/melez gençlere özel güvenlik saldırıları, onlarca gözaltı, AVM içinde genç kovalayan polis görüntüleri ve yere çöktürülerek “birkaç yüzyıl önce köleydiniz, haddinizi bilin” tarzı fotoğraflar böyle ortaya çıkmaya başladı.

HANGİ MAHALLENİN FUTBOLCUSU?

Peki Brezilya’nın dünyanın “en güzel futbolu”nun oynandığı ülke olmasını sağlayan, tüm futbol takımlarının yolunu gözlediği o futbolcular hangi mahallelerden çıkıyordu? İşte tam burada mevzuyu 2014 Dünya Kupası’na bağlıyoruz... O fiyat biçilemeyen futbolcular, stadyum ve Dünya Kupası’nın diğer kârlı etkinliklerinin yapılması gerekçesiyle boşaltılan, yıkılan mahallerden çıkıyor.
1870’lerde İngiltere’den Sao Paulo’ya çalışmaya gelen bir göçmen inşaat işçisinin getirdiği iki meşin yuvarlakla futbolu öğrenen Brezilya’nın zenginleri, beceremeyip kısa sürede yoksullara bırakmak zorunda kaldıkları bu spordan para kazanmak için, o paranın kaynağı mahalleleri boşaltıyor bugün.
Bir sonraki Olimpiyatlara da ev sahipliği yapacak olan şimdiden binlerce evin yıkıldığı Brezilya’da, 2014 Dünya Kupası ve 2016 Olimpiyat Oyunları’na kadar 250 bin yoksulun yerinden edileceği hesaplanıyor.

OLİMPİK SPORCUNUN DA EVİNİ YIKTILAR

Bu arada 17 yaşındaki Ravel Gonçalves’ten bahsetmemek olmaz. Brezilya Voleybol Federasyonu sporcusu Ravel, 2016 Olimpiyatlarında plaj voleybolu kategorisinde ülkesi adına yarışacaktı ama ülkesi onun Rio’nun yoksul mahallelerinden Jacarepaguá’daki evini, komşu 66 evle birlikte yıkıverdi.
Tabii ki yıkımlara karşı sessiz değil Brezilyalılar. Dönüşüm kararı verilen 12 kentte “Dünya Kupası için Halk Komiteleri” kurarak örgütlendiler. Kupa ayı haziran yaklaştıkça yeni bir direnişin sesi de yükselebilir ülkede.
Öte yandan her ne kadar Brezilya’nın teknik direktörü, Şili diktatörü Pinochet’e hayranlığını gizleyemeyen Luiz Felipe Scolari de olsa, stadyumları da sokakları da dolduracak Brezilyalıların hafızasında, diktatörlük yıllarında “demokrasi” formasıyla sahaya çıkan futbolcuların hatırası hala yaşıyor.  

FUTBOLDA İŞÇİ DEMOKRASİSİ

Meraklıları için eski bilgi ama hatırlamanın da tam zamanı: 1 Eylül 1910’da, Sao Paulo’nun bir mahallesinde saat 20.30 sıraları... Bir grup işçi eve dönmek için tramvay beklemektedir. Fener ışığının altında sohbet ederken bir futbol ekibi kurmaya karar verirler. Adını İngiliz takım Corinthians’tan alan “Corinthians Paulista Spor Kulübü”nü kurarlar. Kısa sürede alır başını gider, popüler ve büyük takımlardan biri olur Corinthians. 1980’lerde “Corinthians Demokrasisi” isimli hareketi çıkarmış olmaları da tarihseldir.  Takımı, oyuncular, demokratik süreçlerle yönetirler o zamanlar. Bu hareketin liderlerinin isimlerinin Wladimir ve Sokrates olması da kimseyi şaşırtmamıştır büyük ihtimal.
İşte onlar herkesin suspus olduğu cunta döneminde “demokrasi” pankartıyla oynarlar maçlarını. Ancak bir süre sonra kapitalizm karşısında oyun kaybetmeye başlayarak, endüstriyel futbola teslim olurlar.
Corinthians Demokrasisi değerli bir dönem olarak geçmişte kalmış olsa da 90 dakikaya sığmayan gelecek o kadar da karanlık değil.  
Brezilya’da futbol yoksulların ayakları ve stadyumları da omuzları üzerinde yükseldikçe, o topun etrafına yüksek güvenlikli saraylarını inşa etmek isteyenlerin kalesine atılacak yeni goller de en fazla haziran kadar uzak olabilir çünkü...