Rekreasyon

Yılmaz Akdeniz
Akdeniz Üniversitesi

Rekreasyon kelime anlamı olarak; yenilenme, yeniden yaratılma veya yeniden yapılanma anlamına gelen Latince ‘recreation’ kelimesinden gelmektedir. Rekreasyon bölümü ülkemizde her ne kadar duyulmamış olsa da, gelişmiş ülkelerde oldukça popüler bir bölümdür. Türkiye’de az sayıda üniversitede bulunan rekreasyon bölümünü oldukça fazla öğrenci tercih etmektedir. Rekreasyon bölümünü Akdeniz Üniversitesi Rekreasyon Bölümü’nde öğretim üyesi olan Yard. Doç. Dr. Faik Ardahan’la konuştuk.

İYİ OLMA HALİ...

Rekreasyonu siz nasıl tanımlıyorsunuz?

Rekreasyonun çok çeşitli tanımı bulunmaktadır. Ben; bireyin özgür zamanında zevk almak ya da bazı fiziki, toplumsal, duygusal davranışları kazanmak için yaptığı etkinlikler ya da deneyimler toplamıdır diye tanımlamaktan çok keyif alıyorum. Diğer bazı tanımlarda ise bireyin uyku, çalışma ve zorunlu yaşam gerekçeleri dışında kalan zamanı dilediği gibi geçirebilme boyutunu tarif eder ama rekreasyon kelimesinin yaşamın içinde her şekilde her boyutta olmasını tarif eden biz akademisyenler artık zorunlulukları da rekreasyon boyutunda değerlendiriyoruz. Recreate ederek yani yeniden yaratarak ve canlandırarak ders anlatan bir hocanın anlatacağı dersi çok daha keyifli bir hale getirebileceği, ev hanımının ev işlerini yaparken ya da bir annenin çocuğuna bakarken bu eylemleri yerine getirebilmesinin yanında hem amaç hem de etkinliğin tasarımını değiştirerek yaşamı daha anlamlı ve keyifli bir hale getirebileceğine inanıyoruz. Çeşitli bilimsel araştırmalar da bunun kanıtıdır. Dolayısıyla rekreasyon uyku dışındaki tüm yaşam alanlarımızın içinde olabilecek, yeniden yaratılarak, canlandırılarak bireyin iyi olma halini sağlayan bir uygulamalar, sorgulamalar bütünüdür. Hatta ben ona paradigma değişikliği diyorum.

SİHİRLİ BİR DEĞNEK GİBİ

Kurumsal alanda faydaları nelerdir?

İster özel sektör, ister kamu sektörü olsun; organizasyon içerisindeki bütün işler insanlar tarafından tasarlanır ve yapılır. İşini seven ve işine istekle gelen mutlu bir insan, yüksek verimlilikle çalışır ve dolayısıyla işletmelerin, kurumların veya markaların diğer kurumlar, işletmeler ve markalarla olan rekabetinde avantaj yaratan bir unsur oluşur. Mutlu çalışan daha az hata yapar, daha az iş kazasına sebep olur. Ekip içerisinde sinerji yaratacağı için çalışma arkadaşlarını pozitif yönde etkiler. Rekreasyonun aynı zamanda bireylerin uyuşturucu, bağımlılık ya da şiddet gibi temel bir takım olumsuzluk olarak tarif edilen davranışlarda bireyin uzaklaşmasını sağlayan bir önemi de bulunmaktadır. Rekreasyonu açıkçası; bireyi, kurumları ve toplumsal hayatı baştan sona değiştiren sihirli bir değnek gibi düşünebiliriz. Bugün çok değişik alanlarda uygulanabilir. Örneğin sanayi rekreasyonu. Sadece üretim ve hizmet işletmelerinde çalışan işçilerin mesai saatleri dışında veya mesai saatleri arasında yapabilecekleri rekreatif etkinlikler sanayi rekreasyonuna bir örnek teşkil etmektedir. Bir saatlik öğlen tatilinde masa tenisi, bilardo, dart ve çeşitli zeka oyunlarının olduğu bir odada işçilerin çeşitli aktiviteler yapması kendilerini yenilemelerini sağlayacaktır. Böylece işletme de işçilerinden daha iyi performans elde edecektir. İşçiler de yaşam kalitesini arttıracaktır.

Hastane rekreasyonu ya da terapatik rekreasyon; hastanede çalışanların, hemşirelerin, doktorların, hasta bakıcıların hatta hastaneye günübirlik gelen ziyaretçilerin, hasta yakınlarının veya sürekli kalan hastaların tedavi öncesi, tedavi sırasında ve tedavi sonrasında yaşamla ilgili adaptasyonunu sağlamak ve iyileşmenin daha hızlı ilerlemesi için yapılan aktiviteler toplamıdır.

Okullar; ilköğretim lise veya üniversiler... Örneğin şu anda bağlı blunduğum üniversitede 55000 öğrenci, 7500 çalışan bulunmaktadır. Yani burası; insanların hergün gelip gittiği hatta bazılarının burada yaşadığı 62500 kişilik bir kasabadır. Burada yapılacak sportif, sanatsal ve kültürel faaliyetler kampüs rekreasyonu olarak adlandırılır.
Turizm rekreasyonu; bireyin herhangi bir kazanç gözetmeksizin bir yerden başka bir yere bir süreliğine, dinlenmek, gezmek, eğlenmek, keşfetmek amaçlı gidişi rekratif etkinlik olarak kabul görür. Otellerde yapılan aktiviteler de buna örnek gösterilebilir.

REKREASYON DA GERİDEN GELİYOR

Rekreasyonun ülkemizdeki yeri nedir?

Ülkemizdeki yeri olarak bakacak olursak: Matbaa nasıl 300 yıl sonra geldiyse, bilim, sanat nasıl geriden geldiyse, rekreasyon da o kadar geriden geliyor. Bugün Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın bütün uygulamaları rekreatif boyutuyla rekreasyon mezunlarını istihdam etmesi gerekirken; gençlik ve spor uygulamalarının istihdam alanlarına baktığımızda rekreasyon tanımına rastlayamıyoruz. Bu yıl 50 civarında rekreasyon lideri alımı yapıldı ama ülkedeki nüfus ve mezunlara oranla bu çok düşük bir sayı. Devletin resmi kurumlarında, akademik kurumlarda, sivil toplum kurumları içerisinde, belediyelerde ve üniversitelerde çok yaygın bulunan bir yapı değil. Matbaanın 300 sene geç geldiği bir ülkede hayatın anlamını anlamak adına üretilen değerlerin kolayca anlaşılabilmesi çok da mümkün değil. Fakat Avrupa ya da Amerika açısından baktığımızda rekreasyon 1950-1960’lı yıllarda tüm tanımlarını yapmış ve çok detaylı uygulamalar içerisinde kabul gören yapıları oluşturmuş durumdadır. Eğer örnek vermek gerekirse; 1994 yılında gittiğim İngiltere’nin Lake District bölgesinde yürüyüş yolları olarak tanımlanan bir alanda her hafta sonu bir rotayı yürüdüğünüzde bu bölgedeki bütün haritayı tamamlamanız tam 6 yılınızı alıyordu. Bunların uygulanmasında devletin, kamu kuruluşlarının ve özel sektörün üstüne düşen görevi yerine getirdiğini görüyoruz. Türkiye’de kurumlar yeterli yapılanmamıştır. Düşünün bir kent tasarlıyorsunuz, kentte meydanları, kaldırımları tasarlıyorsunuz sonra park yapıyorsunuz ve parkın içine insanları çekip orada aktivite yaptırmıyorsunuz. Bu belediyeciliğin en ilkel düzeyde uygulandığı bir yapıdır. Modern bir belediye; halka park yapan ve parkı yaşayan bir parka dönüştüren, gündüz ve gece orada aktivite yapan, insanların güvenliğini sağlayan belediyedir.

Yaşlılara ve engellilere hizmet etmek yine belediyenin görevidir.

OLUMSUZ BİRİKİMLERİN OLUMLUYA DÖNDÜRÜLMESİ

Sizce rekreasyonun en önemli faydaları nelerdir?

Paradigma değişikliği açısından baktığımızda, bireyin yaşamı nasıl algıladığı ve yaşamı nasıl tarif ettiği ile ilgili bir pencereden bakmamız gerekir rekreasyonu anlayabilmemiz için. Şunu biliyoruz ki hobisi olan insanlar mutlu insanlardır. Hobisine zaman ayıran, emek harcayan ya da gelirinin belirli bir kısmını bu amaç uğruna kullanan insanlar mutlu insanlardır. Rekreasyonun bireysel yaşam içerisindeki en temel faydası; bireyin içinde bulunduğu ortamlarda, iş, aile, arkadaşlık ortamında dış çevreden ya da iç çevreden kaynaklı olumsuz birikimlerin her birisini olumluya döndürecek bir yapıyı ortaya koymasıdır.
Diğer bir deyişle bireyin fiziksel ve mental olarak yenilenmesini sağlar. Bireyin kendisini iyi hissetmesi ile oluşan bu yenilenmenin sosyal hayatına, iş hayatına, evlilik hayatına ve bunların dışındaki tüm rollerinin pozitif olarak yerine getirilmesiyle ilgili büyük faydaları vardır.

NASIL BİR EĞİTİM

Bu konudaki önerileriniz nedir?

Beden eğitimi ve spor dersleri ikiye ayrılmalıdır. Birincisi rekreatif hayatın öğretildiği boyutu, ikincisi aktif profesyonel sporun yapıldığı boyutu olmalıdır. Ortaokul ve lisede böyle dersler mutlaka bulunmalıdır. Çünkü eğitim bir çekirdeğin çatlamasıdır, bir kayısı çekirdeği içerisinde kocaman bir kayısı ağacı barındırır. Eğitim de bireyin çekirdeğini büyüten ve çatlatan bir yapıda düşünülmelidir. Tek tip insanın yaratılması değil birey odaklı bir yapıda eğitimin verilmesi gereklidir. Rekreasyon; sanat, el becerileri ve spor alanında bireyin ilkokul ve anaokul döneminde çekirdeğinin büyütülebileceği bir formasyonda yapılmalı ve bunlar gerçekten yüreklendirilmiş, ödüllendirilmiş, isteklendirilmiş rekreasyon uzmanı, beden eğitimi öğretmeni, müzik ve resim öğretmeni teknoloji tasarım öğretmeni tarafından yapılmalıdır.