KENDİNİZİ İHMAL ETMEYİN, TESTLERİNİZİ YAPTIRIN

Dr. Aysun DÖNMEZ
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

Gözümüzü korkutan ve erken teşhis edilmediğinde ciddi sonuçlarla karşılaşabileceğimiz birçok hastalık için önleminizi alabilirsiniz. Belirli yaşlarda yaptıracağınız birkaç test, hem erken teşhisi kolaylaştırıyor hem de sağlıklı bir yaşamın yolunu açıyor. Bu testleri yaptırmak için illa ki bir probleminiz ya da hastalık belirtiniz olmasına gerek yok. Testler yaş grubuna göre farklılıklar gösteriyor.  Belirli yaş aralıklarında yaptıracağınız bu testler ile sağlığınızla ilgili kaygıları azaltabilirsiniz.  

Pap smear testi
Jinekolojik muayene 18 yaşından sonra yılda bir kez ve aktif cinsel yaşam varsa pap smear testi ve vajinal ultrasonografi yapılmalıdır. 40 yaşına kadar pap smear 3 yılda bir, her yıl muayene olmak ve hiçbir sorun olmaması kaydıyla yapılmalıdır. 40 yaşından sonra ise pap smear her yıl 1 kez mutlaka yenilenmelidir. Pap smear testi jinekolojik muayene sırasında rahim ağzı ve vajinadan alınan sürüntünün patolojik incelemesinin yapılmasıdır. Çok kolay yapılan ağrısız bir işlemdir. Rahim ağzı ve rahim kanserleri çok erken safhada bu testle yakalanabilmektedir.
Smear testi rahim ağzı kanalından ve vagen duvarından dökülen akıntıyla karışık hücrelerin bir cam üzerine alınarak ve boyanarak mikroskopla incelenmesidir. Jinekolojik muayenede vagen ve rahim tümüyle normal görülebilir. Ancak smear testini bu muayeneye eklemeden tam bir fikir sahibi olunamaz. Bu testin alınması esnasında herhangi bir ağrı duyulmaz. Sadece rahim ağzında lekelenme tarzı bir kanama meydana gelebilir. Test yaptırmadan önce 3 gün cinsel ilişki yaşanmamış olması ve vagen içinin suyla yıkanmamış olması testin başarı oranını artırır. Son adet tarihi, hastanın yakınmaları, gebelik sayısı ve klinik muhtemel teşhis istek kağıdında belirtilir.

Meme muayenesi
20 yaşından itibaren kadınlar her adet dönemi bitiminde meme kontrollerini kendileri yapmalı, bunun nasıl olacağı konusunda doktorları tarafından eğitilmelidir. 20-40 yaş arasında meme muayenesi uzman doktor tarafından 3 yılda bir yapılmalı, muayenede ele gelemeyecek kadar küçük patolojilerin tespiti için de meme ultrasonografisi yapılmalıdır. 40 yaşından sonra ise her yıl meme muayenesi, mamografi ve meme ultrasonografisi yapılmalıdır.
Kendi kendime meme muayenesini ne zaman yapmalıyım?
Adet gören kadınlar memelerinin daha yumuşak ve daha az hassas olduğu, adet başlangıcından 5-7 gün sonra kendi muayenelerini yapabilir. Adet olmayan kadınlarda (gebelik, emzirme, menopoz durumlarında) ise her ayın belirli günü (ayın 1. ve 3. günü gibi) yapmanızda yarar var. Doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda, her yeni ilaç kutusuna başlamadan önceki gün yapılmalıdır.
Memelerde belirgin asimetri, büyüme, meme derisinde çekinti, deride portakal kabuğu görünümü; kızarıklık, meme başlarında çökme ve kabuklu lezyonlar olup olmadığına dikkat edin. Koltuk altında beze, üst kolda anormal şişlik önemlidir. Herhangi bir farklı bulguda doktorunuzla bağlantı kurun. Elinize normalin dışında bir oluşum geldiğinde hemen doktorunuza başvurun.

20 – 30 yaş arasında genel dâhili muayene
Açlık kan şekeri, kan yağları, kolesterol seviyesi, karaciğer ve böbrek testleri, tiroit testleri, kanda prolaktin seviyesi tespiti, gaitada gizli kan, parazit tespiti, HIV testi, hepatit b ve c testleri, direkt akciğer grafisi, karın içi organların ultrasonograik taraması, senede 3-4 kez belirli aralıklarla kan basıncı (tansiyon) ölçümü şeklinde sayılabilir. Her şey normalse ve hiçbir sağlık sorunu yoksa bu testler 5 yılda bir yapılmalıdır. 40 yaşından sonra bu incelemeler 2 yıl aralıklarla tekrarlanmalıdır. Sigara içiliyorsa akciğer grafisi senede bir kez yenilenmelidir.

40 - 50 yaş arası testler
40 yaş civarında gastroskopi (mide içinin bir cihaz vasıtasıyla direkt gözlemlenmesi), 50 yaş üstünde kolonoskopi yapılmalı ve problem gözlenmiyorsa 5 yılda bir tekrarlanmalıdır. 50 yaş üstünde yılda iki kez gaitada gizli kan baktırılmalıdır. Çok ucuz ve kolay olan bu testle hazım sisteminde kanamaya sebep olan kanser vakaları yakalanabilir. 40 yaş üstünde göz tansiyonu ve göz dibi muayenesi yapılmalıdır, sorun yoksa 5 yılda bir tekrarlanabilir.
Menopoz öncesi: 45-50 yaş aralığında kemik yoğunluğu ölçümü yapılmalı, daha sonra 4 yılda bir yapılacak ölçümlerle mukayese etmek için saklanmalıdır.
Kilo kontrolü: Kadın sağlığında en önemli noktalardan biri vücut ağırlığını ve yağ oranını ideal seviyelerde tutmak, kilo kontrollerini ihmal etmemektir. Meme, kolon, rahim kanseri, safra kesesi hastalıkları ve diyabetin kilolu kadınlarda, zayıflara göre daha fazla oranda görüldükleri ispatlanmıştır.