Brezilya'da gecekondulara Dünya Kupası işgali

Elif GÖRGÜ

Copa pra quem?
Brezilyalı emekçilerin, yoksulların, gençlerin geçtiğimiz hazirandan bu yana en çok sorduğu soru bu, yani, “Bu kupa kimin için?​”
Haziran 2014’te Brezilya’da gerçekleştirilecek FIFA 2014 Dünya Kupası organizasyonu kamu hizmetlerindeki yetersizlik ve gittikçe derinleşen gelir uçurumu ortadayken, bütçeden Kupa’ya ayrılan milyon dolarların ortaya çıkmasıyla birlikte halkın tepkisinin de merkezinde.
Gezi direnişi ile aynı günlerde, haziran 2013’te toplu taşıma ücretleri gibi başka temel taleplerin yanı sıra dile getirilen kupa tepkisi zaman zaman yine yükseliyor.
Kupa ve 2016 Olimpiyatları için hızlandırılan “kentsel dönüşüm” planları “favela” denilen en yoksul gecekondu mahallelerine yönelik polis baskınları, tahliyeler ve binlerce yoksulun evsiz kalması gibi sonuçlarla devam ediyor.

MAHALLEYE ORDU BASKINI

Bir başka baskın da geçtiğimiz hafta Kupa organizasyonunun merkezi olan turistik kent Rio de Janeiro’da gerçekleştirildi. Rio’nun en büyük gecekondu bölgesi olan Complexo do Mare, bizzat Brezilya silahlı kuvvetlerine bağlı özel bir tim tarafından işgal edildi! Bölgede 15 ayrı favelada 130 bin yoksul Brezilyalı yaşıyor. Askerlerin burada 31 Haziran'a kadar “güvenlik” gerekçesi ile kalacağı söyleniyor. İşgalin gerekçesi Dünya Kupası maç ve etkinlikleri boyunca “toplumsal huzuru” sağlamak!

La Mare favelası haziran ayında milyonlarca Brezilyalının sokakları doldurarak yaptığı eylemlerin hemen ardından özel polis timlerince basılmış ve 16 ve 42 arası değişen yaşlarda 10 kişi polis tarafından vurularak öldürülmüştü. Yetkililer o  zaman “üç masum ölüm” olduğunu açıklayarak diğer 7 kişi için bir anlamda “hak ettiler” demişlerdi!
Belli ki Brezilya polisi de “destan yazmak”ta pek maharetli...

KUPA ÖNCESİ GERİLİM ARTIYOR

Brezilya’da askeri diktatörlüğün kuruluşunun (1964-1985) 50. yılı nedeniyle protestolar, diktatörlüğü lanetleme eylemleri yapılırken ordunun Dünya Kupası gerekçesiyle yoksul ve çoğunlukla siyah Brezilyalıların yaşadığı mahallelere operasyonlarını artırması dikkat çekiyor. Complexo do Maré’ye 2 bin askerin, helikopterler ve 17 zırhlı araçla ile operasyon düzenlemesi toplumsal gerilimi arttıracak gibi görünüyor.  

Bu operasyonun bir başka özelliği ise federal hükümet, ordu ve yerel yönetimin ortak kararı olması.
118 kişinin gözaltına alındığı operasyon için gerekçeler ise yıllardır değişmiyor: Genel olarak suç örgütleri ve uyuşturucu çeteleri. Öte yandan operasyon sırasında çıkan çatışmalarda mahalleli bir gencin de silahla vuralarak yaralandığı belirtiliyor.
Bu arada La Mare’nin bulunduğu bölge üç ayrı anayolla Antonio Carlos Jobim Uluslararası Havalimanına, yani Dünya Kupası için binlerce turistin ülkeye giriş yapacağı yere bağlanıyormuş meğer, bu yüzden burada yaşayan yoksul Brezilyalılar, Dünya Kupası organizasyonu için potansiyel tehlike olarak değerlendiriliyorlar.
“Suçu önleme” iddiasıyla yıllardır favela baskınları yapan özel polis timlerinin kendi işledikleri suçların dosyası da kabarık. Bugün işi ordu üstlenmiş olsa da normalde favelalara baskınla görevi polis ekipleri Özel Operasyon Taburu (BOPE). 2007 yılında yine el BOPE, Panamerikan Oyunları gerekçesiyle bu kez Complexo do Alemáo isimli mahalleyi basmış, geride 43 ölü ve 81 yaralı bırakmıştı.

DÜNYA KUPASI İÇİN ÖZEL SİLAHLI TİMLER

Öte yandan geçtiğimiz Aralık ayında Savunma Bakanlığı kararnamesi ile Dünya Kupası ve yine Brezilya’da düzenlenecek 2016 Olimpiyatları’nda görevlendirilmek üzere özel silahlı güçler oluşturulması kararı alındı. Barış/Huzur Gücü isimli bu özel timlerin generali olan Ronaldo Escoto, “Devletin varlığını yeniden yerleştireceğiz” diyerek demokrasiyi huzursuz edecek bir açıklama yapmıştı.
Şunu da hatırlatmakta fayda var. Brezilya’da polis, Silahlı Kuvvetlere bağlı. Sadece bu bile üzerinden kaç yıl geçerse geçsin askeri devlet yapılanmasının hala yaşadığının en önemli kanıtlarından biri.  
En baştaki soruya geri dönersek, bu kupa kimin için?
Brezilya’nın kupa kazanabilmesinin neredeyse tek garantisi olan siyah yoksullar için olmadığı ortada.