Kürt medyasında 116 yıl...

Mısır’da Kürdistan gazetesinin 22 Nisan 1898’de yayımlanmasıyla başlayan Kürt gazeteciliği, 116 yaşına girdi. Kürt gazeteciliği bugün hâlâ 116 yıl önceki “gazete kapatma, katliam, tutuklama, sürgün ve sürgünde yayıncılık” baskısı altında bulunuyor. Dil Bilimci Zana Farqînî, Kürt gazeteciliği tarihinin bir sürgünler tarihi olduğunu söyledi.

Miktad Mithat Bedirhan, Kürt gazeteciliğinin temelini Mısır’ın başkenti Kahire’de, 116 yıl önce 22 Nisan 1898’de Kürdistan gazetesi ile attı. Osmanlı imparatorluğu tarafından Mısır’a sürgün edilen Bedirhan ailesi, burada da Kürt halkının haklı mücadelesinden vazgeçmedi. Mithat Bedirhan, Kürdistan gazetesini 15 günde bir çıkarmak düşüncesindeydi, fakat bazı zorluklardan kaynaklı gazete düzenli olarak çıkamadı. Gazetenin ilk sayısından sonra Osmanlı devleti, gazeteyi yasakladı ve halk tarafından okunmasına izin vermedi. Osmanlı devletinin Mısır’a baskı ve zorlamalarından kaynaklı Miktad Mithat Bedirhan, gazeteyi başka yerde çıkarmaya mecbur bırakıldı. Gazetenin altıncı sayısından sonra Mithat Bedirhan’ın kardeşi Abdurahman Bedirhan, bu görevi devraldı.

Daha sonra Kürdistan gazetesi Cenevre, Londra ve Folkston gibi Avrupa şehirlerinde yayımlamaya başladı. 1’den 5’inci sayıya kadar Mısır’da, 6’dan 9’uncu sayıya kadar İsviçre’nin Cenevre şehrinde, 20’den 23’üncü sayıya kadar Kahire’de, 24’üncü sayı Londra’da, 25’ten 29’uncu sayıya kadar Güney İngiltere’nin Folkston şehrinde ve 30’dan 31’inci sayıya kadar yine Cenevre’de yayımlandı. Gazetenin ilk 3 sayısı Kürtçe ile yayımlandı. 31 sayıdan 2’si halen kayıp. Her sayısı 2 bine yakın baskı yapan gazete, bölgede gizli bir şekilde dağıtılıyordu. Osmanlı devleti gazeteyi yasaklanmasının yanında, bu gazeteyi okuyanları da cezalarla yüz yüze bırakıyordu.

ÖZGÜR BASIN GELENEĞİ

15 Haziran 1988 günü Toplumsal Diriliş ile yola çıkan Özgür Basın Geleneği ise, bugüne kadar günlük, haftalık ve aylık olmak üzere 50’den fazla gazete çıkardı. Kısa sürede ‘imha edilen’ Toplumsal Diriliş’i saymazsak, özgür basın geleneğinin ilk adımı sayılan ve 9. sayıda kapatılan haftalık Halk Gerçeği gazetesi, 22 Nisan 1990’da Hüseyin Aykol’un yayın yönetmenliğinde yayına başladı. Ardından yayına başlayan Yeni Halk Gerçeği de sadece üç sayı yayımlandıktan sonra, gazetenin yönetimince kapatıldı. Ardından 20 Ekim 1990 tarihinde ilk sayısı yayımlanan Yeni Ülke gazetesinin Diyarbakır bürosu daha ilk haftadan İslami Cihat Örgütü tarafından bombalandı.

İLK GÜNLÜK GAZETE

Haftalık gazete ihtiyaçlara cevap veremez hale gelince, 30 Mayıs 1992 tarihinde günlük olarak Özgür Gündem yayımlanmaya başlandı. İlk günlük gazete olan Özgür Gündem kapatıldıktan sonra da farklı isimlerle basın geleneğini sürdürdü. Ancak isim değişse de toplumun hafızasına işlenen Özgür Gündem, hep aynı isimle anıldı. Gazetenin yayımlanan toplam 580 sayısının 486’sı hakkında dava açılırken, gazeteci ve editörleri de toplam 147 yıl hapis ve dönemin parasıyla 21 milyar lira para cezasına çarptırıldı. Yönetim kararıyla kapatılan gazete, 26 Nisan 1993 tarihinde Gurbetelli Ersöz’ün genel yayın yönetmenliğinde yeniden yayına başladı. Gazete 10 Aralık 1993 tarihinde, yüzlerce polis tarafından basıldı ve çalışanları gözaltına alındı.

Özgür Gündem yönetiminin fiilen dağıtılması üzerine, Özgür Ülke 28 Nisan 1994’te yayına başladı. Gazetenin üç bürosu da 4 Aralık 1994 günü, aynı anda bombalandı. Ersin Yıldız yaşamını yitirirken 21 çalışanı da yaralandı. Haftalık Yeni Ülke gazetesi ile başlayan saldırılarda, Özgür Gündem, Özgür Ülke, Yeni Politika gazetelerinin onlarca yazarı, muhabiri ve dağıtımcısı katledildi.

AZADİYA WELAT

Kürtlerin ve Kürtçenin kabul edilmediği 1990’lı yıllarda bir Kürtçe gazete yayımlanmaya başlandı. Haftalık Welat gazetesi 22 Şubat 1992 günü yayın hayatına başladı. Kapatılmalar ile yoluna devam eden gazete, bugün günlük olarak yayınını sürdürüyor.

Kürt yayıncılık tarihinde önemli bir dönemeç ise 1995 yılında Med TV ile başlayan, uydudan yayın yapan televizyon geleneği. Med televizyonunun başlattığı görsel yayıncılık, bugün uydudan yayın yapan onlarca televizyonla devam ediyor.

‘KÜRT GAZETECİLİĞİ SÜRGÜN TARİHİ’

Dil Bilimci Zana Farqînî, Kürt gazeteciliği tarihinin bir sürgünler tarihi olduğunu belirterek, Kürdistan gazetesinin de çok büyük baskı ve zorluklar altında çıkarıldığını dile getirdi. Farqin, Kürdistan gazetesinin Kürt halkı üzerinde büyük bir etki bıraktığını ve bundan kaynaklı Osmanlı devletinin gazeteyi yasakladığını hatırlatarak, “Osmanlı devleti bu gazeteyi okuyanlara baskı, tehdit ve zulümler yapıyordu. Öğrencilerin Mithat Bedirhan’a gönderdikleri mektuplara baktığımızda Osmanlı yöneticilerinin ve memurlarının gazeteye yönelik baskılarını görebiliriz. Buradan bakarak Kürdistan gazetesinin Kürt aydınları ve öğrencileri üzerinde ne kadar büyük bir etki bıraktığını görebiliriz” dedi. (Diyarbakır/ DİHA)