HUKUK

SORU: Ben bu işyerinde çalışmaya başlayalı altı ay oluyor. Fabrikamızda 150 kişi çalışıyor ve çalışanların yaklaşık üçte birini kadınlar oluşturuyor. İşçiler ücretleri hakkında farklı bilgilendiriyorlar. Ancak, geçtiğimiz ay içinde öğrendik ki işveren işyerinde çalışan kadınların büyük çoğunluğuna daha düşük ücret ödüyormuş. Bu durumda bizlerin buna itiraz etme hakkı var mı? Ne gibi haklarımız vardır?

CEVAP: İşverenin işçiler arasında bir ayrım yapmaması ve onlara eşit davranması iş hukukunun temel ilkelerinden biridir. Bu temel ilke, işverenin “eşit davranma borcu” adı altında işverenin işçileri arasında ayrım yapmamasını gerektirir. Eşit davranma borcu, işverenin haklı nedenler bulunmaksızın işçilere eşit davranmasını ifade eder.
İş Kanunu’nun 5. maddesinde eşit davranma ilkesi geniş ve ayrıntılı bir biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, “İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz.
İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.
Yani işveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz.
İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.
Maddenin ilk fıkrasında yer alan “ve benzeri sebepler “ ifadesine dayanarak madde metninde sayılan ayrımcılık sebeplerinin sınırlı olmadığı söylenmelidir.
İşverenin eşit davranma ilkesine aykırı davranması, işçiler açısından haklı nedenle fesih sebebi de olabilir. Bu durumda, kıdem tazminatından başka, ayrıca eşit davranma ilkesinin ihlali nedeniyle 5. maddede düzenlenen tazminat haklarınızı da talep edebilirsiniz.
Eşit davranma ilkesine aykırılık halinde İş Kanunu hukuki ve cezai yaptırım öngörmüştür. Eşit davranma ilkesinin ihlali durumunda işçinin dört aya kadar ücreti tutarında tazminatı ve yoksun bırakıldığı hakları talep edebilmesi ihlalin hukuki yaptırımıdır. İşverenin bu eylemi için idari para cezası da İş Kanunu’nun 99. maddesinde düzenlenmektedir.
Eşit davranma ilkesinin ihlal edildiği iddiasıyla açacağınız davada en çok dört aylık ücretiniz tutarından başka örneğin, sizin olayınızda bahsettiğiniz gibi, ayrım, daha az ücret ödemek veya ikramiye ödememek suretiyle gerçekleşmiş ise, bu durumda, fark ücretlerini ya da ikramiyeyi de talep edebilme hakkınız vardır.
Ayrıca, şartları varsa, manevi tazminat da isteyebilirsiniz.
Ancak eşit davranma ilkesinin ihlal edildiği iddiasıyla açılan tazminat davasında ispat yükü işçinin kendisine aittir.