Kupa geçti hak ihlalleri kaldı!

Renan Gonçalves ROCHA*

Kuskusuz Dünya Kupası gibi uluslararası organizasyonlar yapıldığı ülkeyi politik, sosyal ve ekonomik açıdan etkiler. Brezilya’da da böyle oldu. Her şeyden önce, bu değişimin politik yönünü vurgulamak gerekir. Daha doğrusu, devlet yani yönetim dinamiklerindeki değişimi ve devletin sosyal hareketlere yönelik bakış açısındaki değişimi. Hiç kuşkusuz, Dünya Kupası, halihazırdaki toplumsal düzene karşı oluşan hareketlerin üzerindeki baskının şiddetini arttıracak politik koşulları yarattı. Altını çizmek isterim ki, 2013 yılının Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında gerçekleşen büyük gösterilerden sonra Dünya Kupası’nın gerçekleştirilmesi ilginçtir. Bunlar yeni tipte gösterilerdi. Varolan sosyal hareketlerin ve partilerin geleneksel mantığından bir kaçış, bir arayış ve tepkiydi bu gösteriler. Bu anlamda, 2013 yılında Brezilya’da gerçekleştirilen gösteriler yeni türden bir politikanın da kapısını araladı. Dahası Brezilya devlet yapısı bu eylemlerle aşıldı. Artan polis baskısı ve şiddeti sokaklarda gösterilerle yargılandı. Halk hem devletin politik yapılarını daha fazla sorgulamaya hem de polis baskısını daha fazla ifşa etmeye başladı. Daha önce büyük medya tarafından gizlenen polis istismarları, şimdi yaygın olarak sosyal ağlarda paylaşılıyor. Ancak, Dünya Kupası’yla beraber bir biçimde Kupa’nın gerçekleştirilmesinin tek yolunun baskı kurmak olduğu düşüncesi yaygınlaştırıldı. Kupa adına gösteri özgürlüğü hakkını engelleyen, yasa dışı tutuklama ve polis baskısı gibi yollarla Brezilya’da adete olağanüstü hal devleti haline getirildi. Açıkçası, devlet ve devletin organları 2013 yılından beri, muhalif hareketleri yok etmeye çalışıyor fakat sosyal hareketlerin hız aldığı bu ortamda tabii ki bunu başarmaları güç. Dünya Kupası geldiğinde; Dünya Kupası adına, bu yönetim anlayışı bütün güçleri ile tüm sosyal hareketlerin üzerine yürüdü. Bu diktatörlükten beri görülmemiş bir şeydi. Bu nedenle Kupa Brezilya’da kişisel özgürlüklerin azalmasına, baskının artmasına yol açtı diyebiliriz. Kupa’dan sonra daha da azalır mı bilmiyoruz. Şöyle ki; sosyal hareketlerin yasaklanmasındaki artış ve ifade ve örgütlenme hakkındaki önemli ihlaller, Dünya Kupası’nın en önemli mirası oldu.
Dünya Kupasının yarattığı etki ve değişimin en fazla hissedildiği alanlardan biri de ekonomi oldu. Şüphesiz ekonomide özellikle de turizm sektöründe kısmi değişimlerden bahsetmek mümkün. Fakat özellikle belirtmek gerekir ki bunlar yapısal ve köklü değişimler değil. Örneğin ev sahibi olan şehirlerde, restaurant, hava alanları, oteller gibi turistik alanların görünümü değişti. Buralardaki ticaret özellikle de kayıt dışı ticaret ve seyyar satıcıların sayısında önemli artış yaşandı. Fakat Kupa dönemi kayıt dışı da olsa artan is olanakları konjoktürel  bir şeydi ve kupayla birlikte gitti. Dönemsel istihdam artışı çoğunlukla kayıt dışı istihdamda yaşandı. Bu nedenle Dünya Kupası surecinde gerçekten kim kazandı sorusuna verilebilecek tek bir yanıt var: O da bu dönem kar marjını üç kattan fazla artıran şirketler. Turizm sektörü bunun en belirgin örneği. Yine önemli bir noktaya vurgu yapmak gerekir; bu şirketlerin tüm kazançları Brezilya hükümeti tarafından vergiler aracılığıyla sübvanse edildi. Kısacası Kupa’nın faturasını ödeyen işçiler oldu kar elde eden ise şirketler.
Dünya Kupası ile ilgili Brezilya’da yaygınlaşan bir anlatım bir şaka var. Son olarak onu paylaşmak anlamlı: Olay hoş bir restaurantta geçer. Harika bir gösteri izlenir, en pahalı yemeklerden yenilir, hoşça vakit geçirilir. Sonunda garson gelir ve hesabi getirir. Ancak hesap umulmadık ölçüde fazladır. İşte Brezilyalı insanların Dünya Kupası’ndaki kazancı ve faturası da bu kadar oldu!

* Brezilya’da Goias Federal Enstitüsü Felsefe Öğretmeni