‘Mültecilerin durumu içler acısı’

Özlem TEMENA
İstanbul

Uluslararası Af Örgütü, Suriyeli mültecilerin durumu, Türkiye ve uluslararası ülkelerin Suriye krizine yaklaşımlarını içeren bir rapor yayımladı. Raporda yayımlanan rakamlar, 4. yılına giren Suriye savaşı sonucu ülkelerinden ayrılmak zorunda kalan mültecilerin içerisinde bulunduğu olumsuz koşulları ortaya koyuyor.

Hayatta kalma mücadelesi: Türkiye’deki Suriye’den Gelen Mülteciler Suriyeli Mülteciler adlı raporunu sunan Uluslararası Af Örgütü Türkiye Araştırmacısı Andrew Gardner “Sınırdan geçmeyi başarıp Türkiye’de yaşayan Suriyeli mültecilerin yoksulluk ve yoksunluk içinde yaşamlarını sürdürmeye çalıştıklarını” belirtti.

Rapor, Türkiye’deki mültecilerin durumu, Türkiye topraklarına erişim, hukuki statünün sağlanması, yoksulluk ve tavsiyeler olmak üzere 5 ana başlıktan oluşuyor. Raporda ayrıca günümüzde yaşanan Suriye mülteci krizinin son 20 yılın en büyük mülteci krizi olduğuna dikkat çekiliyor.

MÜLTECİLERİN YÜZDE 85’İ KAMPTA KALMIYOR

Af Örgütü raporunda en fazla mülteciyi sınırları içinde barındıran Türkiye’nin Suriyeli mültecilere dair eksikleri dile getirilirken, BM ve Körfez ülkeleri krizde üstlerine düşeni yerine getirmemekle eleştiriliyor.

Raporda en dikkat çekici rakamlardan biri ise mültecilerin yüzde 85’inin kamplarda değil, kamp alanları dışında yaşamlarını sürdürmesi. Rapora göre Türkiye’de en az 1.6 milyon mülteci yaşıyor ve bu kişilerin 220 binden fazlası hükümetin kurduğu mülteci kamplarında yaşıyor. Çok sayıda mülteci Türkiye topraklarında korumaya muhtaç durumda.

Andrew Gardner, “Türkiye açıkça Suriye’den gelen yüz binlerce mültecinin en basit ihtiyaçlarını bile karşılama konusunda çırpınıyor. Bunun sonucunda da sınırı geçmeyi başarmış olanların çoğu yoksulluk içinde bir hayatla baş başa kalıyor” ifadelerinden sonra Kilis’te karşılaştıkları bir tanıklığa yer verdi. Kilis’te Çetin Ekrem Mahallesi’nde yaşayan Halep’ten göçen bir mülteci ailesine kampta daha fazla yaşayamayacakları söylenince aile beton bir binada yaşamaya başlamış. Baba ve 10 yaşındaki oğlu İbrahim çöpten topladıkları plastikleri satarak karınlarını doyurmaya çalışıyorlar. Ailenin günlük kazancı ise 10 TL’yi geçmiyor. Bu iki kişi ailenin tek geçim kaynağı. Ailenin kira ve faturalara ayırmak zorunda kaldıkları miktar ise 300 TL.   

Gardner sözlerine şöyle devam etti: “Türkiye bir yandan sınırlarını Suriye’den gelen mültecilere açmışken savaşın yıkıcı etkisinden kaçmak isteyenler için hikaye tamamen farklı. Çoğu savaş bölgesine geri itiliyor.”

Raporda “Türkiye’nin mültecileri kayıt altına almasının tamamlanmadığına" da dikkat çekiliyor. Raporda yer alan bilgilere göre “2013 yılında hükümet kamp dışında yaşayan Suriyelilerin yüzde 45’inin AFAD’a kayıtlı olduğunu açıkladı. bunun dışında kamp dışında yaşayan mültecilerin sayısı bilinmediği için kayıtlı olmayan mülteci sayısının çok daha yüksek olduğu söyleniyor. Bir STK çalışanı af örgütüne yaptığı açıklamada, yetkililerin kendisine Suriyeli mültecilerin sadece üçte birinin kaydedildiğini söylediklerini aktarmış.”
Rapor kayıtlarda yaşanan gecikmenin nedenlerini bilinmediğine vurgu yaptı.

Mültecilerin yaşadıkları zorlukların başında hukuk mücadelesinden yoksun bırakılmaları geliyor, ki bu yüzden mültecilere karşı işlenmiş birçok suç ve ayrımcılık cezasız kalıyor. Af Örgütünün görüştüğü mültecilerin çoğu hukuksuz bir durumda karşılaştıklarında kime başvuracaklarını bilmiyor.

Rapor aynı zamanda Türkiye hükümetine ve "uluslararası toplum"a bazı tavsiyelerde bulunuyor:

1- Sınırda yaşadığı bildirilen ihlallere ilişkin olarak derhal  kapsamlı, bağımsız ve tarafsız soruşturmalar yapılmalıdır. Bu ihlalleri gerçekleştirdikleri ya da emir verdikleri tespit edilen Türkiye görevlilerinin hesap vermeleri ve mağdurlar ile ailelerinin etkili bir hukuk yoluna erişimleri sağlanmalıdır.
2- Suriye’den gelen mülteciler için yeterli sayıda düzenli ve güvenli sınır noktaları sağlanmalıdır.
3- Aile üyeleri yurt dışında bulunan mültecilerin aile birleşimleri için kolaylıklar sağlanmalı ve aile üyeleri tanımı yeniden yapılmalıdır.
4- Mültecilere yönelik insani kabul ve diğer programların sayısı, yıllık yeniden yerleştirme kotalarının üzerine çıkacak bir şekilde ve kayda değer ölçüde artırılmalıdır.

‘TÜRKİYE SINIR POLİTİKALARINI DEĞİŞTİRMELİ’

Rapor, Türkiye’nin sınırda uyguladığı politikaların değiştirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Türkiye’nin yaklaşık 900 kilometrelik Suriye sınırında açık kapı politikası uygulanmasına rağmen, özellikle mültecilerin bölgelerde hayatlarını riske atarak güvensiz sınır bölgelerinden geçişlerinin tehlikelerine dikkat çekiliyor.

‘SINIRDA 17 SURİYELİ SİVİL ÖLDÜRÜLDÜ’

Af örgütü, sınırda en az 17 Suriyeli sivilin Türkiye’ye geçmek isterken öldürüldüğünü söyledi. Rapora göre Nisan 2014 tarihi itibariyle 75’ten fazla Türkiye vatandaşı çatışmalar nedeniyle hayatını kaybetti.