İki film ve seyircisi

Sinemacılar, eleştirmenler, birçok farklı açıdan filmleri değerlendiriyorlar da, izleyicinin yaptığı değerlendirme yine de her seferinde daha ilginç başka ayrıntılara dikkat çekiyor.
Entelköy Efeköy’e Karşı filminin Batman Film Festivali’nin kapanışındaki gösterimi, buna bir örnekti. Konu, bir Ege köyündeki köylülerle köye gelen anarşist “entel” topluluk arasındaki çatışmalar. Bunun, kültürel olarak epey farklı bir coğrafyada nasıl anlaşılacağı, merak edilecek bir mesele. Nitekim, Batman seyircisinin filmle kurduğu ilişki, epeyce politik bir yerden oldu.
Zaten bölgedeki ortalama seyircinin, filmin “hoşgörü” mesajını anlamayı bırakalım, daha ileriden desteklemekle ilgili bir sıkıntısı olmadığı açık. Birçok yerde seyirciler filmlerde küfürün çokluğu gibi meselelere takılırken, belki hoşgörü mesajını içselleştirdiklerinden, Batmanlılar buna takılıp tatlarını kaçırmamışlardı.
Filmin toplamdaki politik mesajı, buraya göre hafif bile kaçacak cinsten, önyargılarla hareket etmemek, çevreye sahip çıkmak gibi cümlelerle sınırlı, üstelik bunları da, pahalı bir kültür turizmi yaparak önlemek gibi hiç de antikapitalist olmayan çözümlere bağlıyor. Ama filmin aralarına, bunun daha ilerisinde, kapitalizm eleştirisine, köylülerin sınıf bilincine dair çözümlemeler bulunabilir ve bunu en iyi anlayacak seyirci topluluklarından biri herhalde Batman’daydı. Batman seyircisi buralara dikkat edip daha ince olanla ilgilenmeyi başarınca, Entelköy Efeköy’e Karşı, belki yurdun birçok yerindeki ortalama seyircinin yorumlayacağından çok daha ileri bir yerden ele alınmış oldu.
Bir başka örnek olarak Yangın Var, yine politik bir bakışla, bölgede daha titiz bir süzgeçten geçiyor. Batman’da da, filmin geçtiği Diyarbakır’da da Yangın Var üstüne sohbet edebildiğimiz seyirciler, filmde tam olmayan unsurlardan epey rahatsız. Diyarbakır’la ilgili birçok küçük esprinin doğru da olsa filmin akışı içinde oturmaması, filmin buralı izleyici tarafından bir türlü benimsenememesinin başlıca nedeni. Çünkü böyle olunca, doğallığın sekteye uğramasının, bölge insanına yönelik önyargıları kırmak yerine besleyeceğinden endişe ediliyor.
Aslında Yangın Var esasen Kürt olmayan izleyiciye yönelik olarak tasarlandığı için, filmin mesajının ne kadar etkili olduğunu Batılı izleyici üstünde ölçmek daha sağlıklı. Yine de, Diyarbakırlıları ve Diyarbakır’ı anlatan bir filme orada nasıl yaklaşıldığı, cevabı hak eden bir soru elbette.
Yangın Var’ın güncel tartışmalara dair bir politik film olduğu, örneğin Entelköy Efeköy’e Karşı’ya göre daha “tehlikeli” sularda daha sağlam bir yerde durduğu söylenebilir. Buna karşın, bölge izleyicisinin daha canı gönülden benimsediği bir film değilse, bunda filmin nitelikleri de izleyicinin hassasiyetleri kadar etkili olmalı.