Carî ya da ezelî-ebedî açık

Malûm olduğu üzere, her ay bir önceki aya ilişkin carî açık rakamları açıklandıktan sonra garip bir halet-i ruhiye içine gark olunuyor. Kimileri açıklanan aya ilişkin carî açık büyüklüğünü bir önceki yılın aynı ayı ile karşılaştırarak, kimileri ise bir yıl öncesine gitmeden bir önceki ay ile karşılaştırarak ya da yıllık trend belirleyerek v.s. ekonomideki gidişata ilişkin yorum yapıyor. ‘Carî açıktaki gelişmeler, büyüme beklentileriyle uyumlu’, ‘Carî açık ithalat nedeniyle değil de, sermaye akımlarının yavaşlaması nedeniyle ortaya çıktı’,  ‘Enerji fiyatlarındaki artışlar, carî açıkta ortaya çıkan olumsuz gelişmelere neden oluyor’, v.s. gibi tek tek yazmaya kalksam bir gazete sütununu aşacak manşetler biçiminde karşımıza çıkıyor. İktisat alanında hiçbir iktisadî büyüklüğü bir ya da birkaç değişkenle açıklama imkânınız bulunmamaktadır. Sağlam ve tartışmaya neden olmayacak sonuçlara ulaşmak istediğinizde de, sonsuz sayıda değişkeni hesaplamalarınıza dâhil etmeniz gerekir. Ancak, değişik nedenlerle bunu yapabilme imkânından söz edilemez, mümkün değildir. Zaten yapmaya kalksanız, hesaplama imkânınızın olmadığını da çok geçmeden anlarsınız. Bu nedenle de, açıklamaya çalıştığınız konuyu en fazla etkileyen unsurları ön plâna çıkararak değerlendirme yapmanız aslîdir. Değerlendirmenizin daha da sağlıklı olabilmesi arzusundaysanız ve biraz daha hassas ya da özenli davranmak isterseniz, etkileyebilme ihtimâli ve potansiyeli en fazla olan büyüklükleri göz önüne alarak tahminlerinizi ya da öngörülerinizi sunma şansını elde edersiniz. Olması gereken ve yapılan da budur. Buna karşılık, bu tür hamlelerde bulunurken ekonominin özellikle de dünya ekonomisinin içinde bulunduğu yani geçmekte olduğu sürece de dikkat kesilmeniz gerekir. Daha açık ifadelerle söylemek gerekirse, dünya ekonomisi yaklaşık olarak 4,5 yıldır bir iktisadî kriz konjonktüründen geçmekte olduğu ve özele girmeden tüm dünya ülkeleri tarafından konuya ilişkin olarak alınan tedbirlere bakarak da bu sürecin bir hayli uzun süreceği ya da kapitalizmin önceki benzer iktisadî krizlerini nispî örnekler olarak alıp benzetişim yaparak, yaşanmakta olan sürecin hiç değilse bir 6-8 yıl daha devam edeceği saptamasının yapılması da abes olmaz. Hâl bu iken, iletişim imkânlarının oldukça gelişmiş olması, içinden geçilen sürecin normal dışı bir süreç olarak ortaya çıkması ve gün içinde yüzlerce hatta binlerce iktisadî, siyasî ve toplumsal veri akışının bulunması söz konusu iken, iktisadî büyüklüklere ilişkin normal zamanlarda olduğu gibi geleneksel değerlendirmelerde bulunmak asla doğru sonuçları göstermeyecektir. İktisadî büyüklüklere ilişkin verilerin nispî olarak daha düzgün olduğu ve elde edildiği, dahası dünya ekonomisinin belirleyicisi durumunda olan emperyalist ülkeler de bile, kriz koşullarında hesaplama ve tahmin hataları yapılmaktadır. Buna karşın, veri akışının düzenli ve güvenli olmadığı ve dahası, belirlenen ülke konumunda bulunma durumunda kalan ülkelerin, değil bir yıl, bir ay, bir gün, bir saatlik bile doğru tahminde bulunmalarının imkânsız olduğunun bilinmesi gerekir. Bununla söylemek istediğim şey, hiçbir şeyin yapılmayıp, öylece ellerin kavuşturulup oturulması değildir. Ancak, öncelikli olarak olması ve yapılması gereken, üzerinde tasarrufta bulunamayacağınız ve sizin dışında belirlenen gelişmeler üzerine konuşmanın anlamsız olduğu ve bunlardan hareketle tavır belirlenin anlamsızlığı bilinirken, daha uzun vadeli ve gelecekte ekonominin sağlam temeller üzerinde yükselmesini sağlayacak hamlelere girişilmesi yani yapısal önlemlerin hiç vakit kaybedilmeden devreye sokulmasıdır. Yoksa şu anda ister ülkenizin örneğin Orta Vadeli Program, Teşvik Sistemi v.s. gibi aldığı önlemler (kâğıt üzerinde kalıp, uygulanmamasını da dikkate alınız), isterse de dış iktisadî ve siyasî gelişmelerin etkisinin işin içinde olduğu mevcut koşullar sayesinde durumu kurtarıyor olsanız da, iktisadî yapıya daha genel olarak söylemek gerekirse, iktisadîyatınıza ilişkin uzun vadeli dönüşümleri devreye sokmasanız, ekonominizdeki mevcut olumsuz durumun ilelebet devam edeceğinizden asla şüphe etmemeniz gerekir. Bu nedenle de carî açığı, ezelî-ebedî açık olarak yeniden tanımlamanız ve kavram olarak kullanmanız daha doğru olur. Belirtilenler gerçekleştirilmediğinde ise ola ki, birilerine dönüp, ‘Ne olacak bu carî açığın hali?​’ diye sorduğunuzda, o da size, ‘Kapanır, kapanır. Yeter ki size bir şey olmasın’ biçiminde bir hafiflik göstergesi olan cevap verir olur biter. Selâm ola.