Yağmur ormanlarının çocukları (III)

Amazonlar’daki yerliler “Aldeia” denilen, genellikle yetmiş seksen evden oluşan köylerinde ortaklaşa bir yaşam sürüyorlar. Ve hamakta uyuyorlar. Kabileler, turizmden gelir elde ediyor. Buraya çok zenginler tatil yapmaya gidiyor. Amazon nehrinde bir gemide kalmanın bedeli, geceliği bin beş yüz dolara kadar çıkıyor. Burada, odaları tek tek ağaçların üzerinde olan yarı doğal bir otel de var. Bölgede orman o kadar yoğun ki karadan ulaşım yok.
Brezilya’da birçok kentin ismi yerli orijinli. Yerlilerin ekmeği ise “mandioca.” Tatlı patates ve mısır başlıca besin maddelerinden. Yerli yiyecek kültürü, Brezilya mutfağını bile etkilemiş. Diğer vazgeçilmez besin ise balık. Ayrıca maymun ve kaplumbağa da yeniyor. Farklı yerli gruplarının ortak özellikleri, yiyeceklerin ortak bir şekilde tüketilmesi.
Monogamik ya da poligamik aile yapısı görülüyor.
Son yıllarda, kültürel asimilasyon sonucu birçok kabile ya dağıldı, köklerinden koptu ya da kültürel özellik ve geleneklerini yitirdi. Son zamanlarda birçok kabile üyesi elbise giymeye başladı. Parayla tanışan kabilelerin dejenerasyon ve asimilasyon süreci de çok daha hızlı gelişiyor.  Hatta, ormanın ortasındaki köylerinde elektronik eşyalara sahip oluyorlar. Bu da doğal yaşamı olumsuz olarak etkiliyor. Yerli gençlerin bir bölümü köylerini bırakarak kentlere göç ediyor. “Modern dünya” ile temastan sonra gelen hastalıklar, gripler de bazen salgın şeklinde yerlilerin arasında hızla yayılarak birçok kişinin ölümüne neden oluyor.
Örneğin Brezilya’nın en büyük ve kökleri en az üç bin yıla dayanan yerli gruplarından birisi olan Yanomamiler; oduncuların, altın arayıcılarının saldırısı altında ve sıtma gibi hastalıklarla boğuşarak var olma savaşı veriyor. Bir başka sorun ise bir kan davası görünümündeki bazı kabileler arasında yaşanılan savaşlar.
Funai’ye (Ulusal Yerli Kurumu) göre, bugün yerli nüfusunun yüzde 25’i kentlerde yaşıyor. Bu nüfusun sadece yarısı, yerli ritüellerini uyguluyor ve orijinal ana dilini konuşuyor.1
Bir de dilden dile, nesilden nesile taşınan orman efsaneleri vardır Amazonlar’da. Bunlar, Amazon ormanlarının balta girmemiş ormanlarında rüzgarın fısıltısıyla dilden dile dolaşan ve kabileden kabileye aktarılan, binlerce yıldır yaşayan  gizemli efsanelerdir.
Bunlardan bazıları şöyle:
O Boto: Amazonların önemli efsanelerinden birisidir. Boto, geceyarısı beyaz şapkasıyla nehir kenarında elinde bir sopa ile yürür.
O Boitatá: Ormanda kıvılcımlar saçarak ilerleyen ateşten bir yılandır. Öldüğünde karnından çıkan bir ışık, rüzgar tarafından taşınarak ve her yeri aydınlatarak ormanda dolaşır.
O Cairara: Bororo kabilesinde bilgin şişman bir büyücü vardır. Bu büyücü şişman olduğu için çok üzgündür. Bir gün maymunların yediği bir bitkiden, çay yaparak içer. Sonuçta maymunlar kadar ince olur, zayıflar, fakat arkasından bir de kuyruk çıkmıştır. Bugün kuyruklu, bilgin bir kişi olarak ormanın derinliklerinde dolaşır.
Buradaki deneyim ve kişisel gözlemlerime dayanarak şunu söyleyebilirim: Hepsi için konuşmuyorum, ama bazı Brezilyalıların yerlilere bizim kadar sempatiyle yaklaşmadığına tanık oldum. Belki bir kin ya da özel bir düşmanlıkları yok ama yerlileri tembellikle suçluyorlar, ayrıca onların çok sinirli olduklarını söylüyorlar. Amazonlar’da araştırma yapan birkaç bilim insanı çeşitli nedenlerle bazı yerliler tarafından öldürülmüşler. Bu da onlara karşı, toplumun bir kesiminde önyargı oluşmasına neden olmuş.
Kabilelerin bir kısmı misyonerler tarafından Hristiyanlaştırılmış. Ancak genellikle, orijinal ve tarihsel dinlerine hâlâ inanıyorlar. Atalarının ruhlarına ve doğa güçlerine tapıyorlar. Dinsel törenlerinden önce yüzlerini ve vücutlarını boyayarak, şarkı söylüyor ve dans ediyorlar.
1940 yılında Meksika’da toplanan “Birinci Amerikalı Yerliler Kongresi” sonucunda “Amerika Yerli Enstitüsü” kuruldu. Yerli Günü ise,  1943 yılından bu yana her yıl 19 Nisan günü kutlanıyor.

1 -   http://www.funai.gov.br/

evrensel.net