‘Rio Tinto, nalet şero to’

Evrensel okurları bu isme aşina. Dört nala gelip üzerinde güneş batmayan imparatorluktan dünyanın her yerindeki işçilerin, ezilen halkların zenginliklerini bir ejderha gibi sömürmesiyle tanıyoruz onu.
Koca maden tekeli! Alanının en büyüğü diyor ekonomi dergileri onun için.
Papua Yeni Gine’den, Güney Afrika’ya, Magakaskar’dan Şili’ye, Namibya’dan Türkiye’ye “az gelişmiş” ülkelerin maden yataklarını “ucuza kapatan”, işçilerini ucuza çalıştıran, ucuza zehirleyen, ucuza öldüren bir şirket.
“Emperyalizmin, kapitalizmin resmini çiz” deseler Rio Tinto’nun gelip geçtiği bir coğrafyanın başına gelenleri resmedebilirsiniz pekala.
Bu ülkenin emekçileri ona Dersim’de, Erzincan’da, Kazan’da rastladı. Şirket, Dersim’de halen altın arama faaliyetlerini sürdürüyor. Biliyoruz ki Dersimliler ona “Rio Tinto nalet şero to” diyor yani “Lanet olsun sana Rio Tinto”.
Benzer sloganlar geçtiğimiz perşembe günü Londra’da farklı bir dilde yankılandı. “Tarihin en yeşil olimpiyatı” olma iddiasındaki Londra Olimpiyatlarının sponsorlarından biri olan Rio Tinto, olimpiyat madalyalarının tedarikçisi konumunda. Londra’da senelik toplantısını yapan şirketi yaşam savunucuları ve sendikalar birlikte protesto etti. Bu birliktelik hayli anlamlı çünkü Rio Tinto’nun dünya çapında mağdur ettiği kesimler de çevresi şirketçe talan ve tahrip edilenlerle işçiler.
Şirket son olarak Kanada, Quebec’te 780 Birleşik Çelik İşçileri Sendikası (USW) üyesi işçiyi emekliye ayırarak yerlerine daha az ücrete ve hiçbir sosyal hak olmadan çalışacak işçiler getirmeye çalışınca işçiler ayaklandı ve şirket de lokavt ilan etti. Quebec’teki madende lokavt halen sürüyor. İngiltere’nin en büyük sendikası UNITE’ın da desteklediği protesto gösterisinde sendika üyeleri Rio Tinto’nun “Olimpiyat ruhu ve değerleri”ne aykırı uygulamalarının olduğunu belirterek “Olimpiyat podyumundan Rio Tinto’yu defedin” dedi.
Protestonun diğer kanadında da yaşam savunucuları vardı. Şirketin ABD’nin Utah eyaletinin başkenti Salt Lake City’de kurulu bulunan Bingham Kanyonu madeni uzun süredir ölümcül seviyede hava kirliliğine neden olduğu için eleştiriliyordu. “Temiz hava için Utah anneleri” inisiyatifi bölgede hava kirliliği neticesinde yaşanan ölümleri simgeleyen siyah balonları gökyüzüne bırakırken olimpiyat oyunlarında verilecek madalyaların kendi yaşam alanlarındaki madende üretileceğine de dikkat çekti.
Rio Tinto’nun teşhiri bununla sınırlı değildi. Greenwashgold 2012, şirketi Olimpiyatların en berbat 3 sponsoru arasında gösterdi. Böylece Rio Tinto, daha önce kendisine bu köşede yer bulmuş BP ve Dow Chemicals’a katılmış oldu. Greenwashgold’un hazırladığı animasyon videoda da şirketin tedarik edeceği Olimpiyat madalyalarının ABD ve Moğolistan’da üretildiği belirtiliyor ve Rio Tinto’nun marifetlerinin Utah’ta öldürücü hava kirliliğine yol açarken, Gobi Çölü’nde de zaten kıt olan su kaynaklarını zehirlediği ve yok ettiği hatırlatılıyor.
Esasında sadece BP, Dow ve Rio Tinto için geçerli değil bu çelişki ama küresel kapitalizmin himayesinde olimpiyatların bütün sponsorlarının spora dair tüm değerlere bu kadar aykırı şirketler olması hayli eğlenceli. Aslında bir yandan bu gerçeklik Olimpiyatların asıl yüzünü ortaya dökmesi açısından faydalı da...
Greenwashgold’un dediği gibi, Olimpiyatlarda atletler, emek sömürüsü ve ölümcül çevresel felaketler karşılığı üretilmiş madalyalarla ödüllendirilecekler!
Meşhur bir spikerimize özenmek istiyorum: “İşte Olimpiyatlar bu!” ve Dersimlilere: “Rio Tinto nalet şero to!”