Resimli işçi gazetesi -1

“Yeni politik sorunlar, yeni propaganda yöntemleri gerektiriyor. Fotoğrafın bu büyük anlatım gücü var.” John Heartfield

“...Heartfield, işçi fotoğrafçıların fotoğraflarını kullanıyordu. Üretenlerin kendi yaşamlarından çektiği fotoğrafları, işçi fotoğrafçıların zor koşullar altında çektikleri militan sınıf savaşından çekilen fotoğrafları kullanıyordu.” Eckard Siepmann

İşçiler fotoğraf çekebilir mi? Üstelik 500.000 tirajlı haftalık bir gazetede bu fotoğraflar yayınlanabilir mi? Tarihte örneği var mı? Evet.
Bir zamanlar Almanya’da çıkan AİZ (Arbeiter İllustrierte Zeitung / Resimli İşçi Gazetesi) bunu gerçekleştirmiştir. Niçin fotoğraf değil de resim diye düşünebilirsiniz. Türkçeye illüstrasyon olarak giren kelime ‘konu anlatan resimdir. Şekilden daha çok nesneye dikkat çeken çizim, resim/fotoğraftır. Amacı, sanattan ziyade, bir konuyu anlatmaya yardımcı olmaktır. Mağara resimlerinden, gazetelerde çizilen karikatürlerden fotoğrafı çekilemeyen örneğin mahkemelerdeki duruşmalar gibi olayı fotoğraf tadında anlatan resimlerdir diyebiliriz. Grafik sanatların bir kolu olarak günümüzde de kullanılmaktadır.’
AİZ’nin öncelinde yayınlanan ‘Gazetede Illustrirten’ dir. Bu gazetede fotoğraflar yazı ile birlikte kullanılmaktaydı. Fakat matbaa tekniği yetersiz olduğundan fotoğraflar bir ressam tarafından ağaç üzerine oyularak (gravür tekniği) ile basılabiliniyordu. Teknik gelişmeler ilerledikçe fotoğraflar basılabilir hale gelmişse de fotoğraflarda montaj ve kolaj çalışmaları da
İllustrierte (illüstrasyon) tanımı içinde değerlendirildiğinden, AİZ (Arbeiter İllustrierte Zeitung / Resimli İşçi Gazetesi) ismini aldığını düşünüyorum.
Bu kadar girişten sonra neden, yeniden bir ‘Fotoğraflı İşçi Gazetesi’ yayınlanamasın ki? diye sormak istiyorum. Gerçi Evrensel Gazetesi’nin bu anlamdaki çabalarını biliyorum. Belki konuyu biraz daha açarak, tarihsel deneyimleri paylaşarak yararlı olabilecek bu konuyu işlemeyi düşündüm. Evet işçi basınında, işçilerin çektiği fotoğraflar daha yaygın nasıl kullanılabilir? Diyelim.
Toplumsal mücadele içindeki birikimler, bilimin ve sanatın yardımıyla gelişirler. Gisele Freund şöyle diyor; “... Çağdaş toplumun tarihini gözler önüne sermek, sanatsal anlatım biçimleriyle toplumu birbirine bağımlı hale getiren ilişkileri somut bir örnek aracılığıyla ortaya çıkarmak ve fotoğraf tekniklerinin dünya görüşümüzü nasıl dönüştürdüğünü göstermek istiyorum.”  
Fotoğrafın gelişim serüveni ve sınıf mücadelesindeki yerini görebilmek için toplumsal konumu incelememiz gerekir. Bu yüzden Weimar Cumhuriyeti Almanya’sını anlamak gerekiyor.

WEİMAR CUMHURİYETİ

“... Almanya, Birinci Dünya Savaşı’nı kaybettikten sonra politik ve ekonomik krize sürüklendi. Kayzer’in monarşik düzeni 1918 yılında Weimar’da ilan edilen ilk Cumhuriyetle birlikte yıkıldı. Yüzyıllardır yönetime itaat etme duygularıyla beslenen Alman halkının büyük kısmı cumhuriyet demokrasisinin temelinde yatan çok partili düzeni anlamakta zorlanıyordu. Bu düzeni hükümetin otoritesine zarar veren bir zayıflık olarak algılıyordu. Yeni cumhuriyeti yöneten sosyal demokratlar başından itibaren ülkeye ihanet etmekle suçlanıyorlardı; çünkü versailles Antlaşması’nı onların imzalaması gerekmişti...”(1)
 “...Weimar Cumhuriyeti Almanya’da 1919’dan 1933’e kadar süren yönetimin adıdır. Bu adı dönemin anayasasını kabul eden meclisin Weimar kentinde toplanmasından alır. Toplantı yeri Berlin yerine Weimar’da gerçekleştirilmesinin nedeni parlementonun Berlin’deki karışıklıklardan, gösteri ve ayaklanmalardan etkilenmemesi isteniyordu... Almanya’da Hitler’in iktidara gelmesine kadar sürecek olan Weimar dönemi başlar.”(2)
Weimar Cumhuriyeti’nde denetim giderek karteller ve büyük Alman sanayisinin egemenliğine girdi. 1933’te Nazilerin iktidara gelmesine kadar süren bir dönemi kapsadı. Tüm olumsuzluklarına karşın Weimar Cumhuriyeti siyasal anlamda çağdaş hukuk devletinin, insan hak ve özgürlüklerinin görece hayata geçirildiği siyasal bir ortam olarak deneyim sağlamıştır.

KÜLTÜREL YAŞAM

Weimar Cumhuriyeti genellikle Alman kültürünün ‘altın çağı’ olarak nitelendirilir. Bu dönemde edebiyat, müzik, resim, mimarlık, fotoğraf ve yayın yaşamı gibi alanlarda sanat akımlarının gelişmelerine uygun ortam hazırladığı kabul edilmektedir. Gisele Freund, 15 yıldan daha kısa süren bu dönemi Almanya’da hakim olan liberal anlayışın bu yıllarda sanat ve edebiyat alanlarında ortaya çıkan olağan üstü gelişmeler için bir katalist olduğunu vurgular.

RESİMLİ DERGİ/GAZETELER.

Modern anlamda resimli haber dergileri ilk kez Weimar Almanya’sında ortaya çıkmıştır....Birinci dünya savaşı yıllarında yoğun bir sansür altında bulunan Alman basınına, Cumhuriyet döneminde tam bir özgürlük sağlandı. Bu dönemde Almanya’nın tüm büyük kentlerinde resimli dergiler yayımlanmaya başlandı. Toplam tirajları 5 milyona ulaşan resimli haber dergileri 20 milyon kişi tarafından okunuyordu.
( haftaya devam edecek...)