Şirket tipi istihdam

Kamuda uzun yıllardır yaşanan, AKP iktidarı ile birlikte hızlanan dönüşüm sürecinde, özelleştirme (Mal ve hizmet üretiminin özele devredilmesi); serbestleştirme (Devletin mal ve hizmet üretiminde tekel olmaktan çıkması ve özel sektöre bu alanların açılması); piyasalaştırma (Devletin mal ve hizmet üretiminde özel sektörle rekabet edebilir bir yapıya dönüştürülmesi) gibi adımlar, her aşamada birbiriyle iç içe geçmiş bir şekilde hayata geçirildi.
1980’lerin başından itibaren kamu yönetiminde benimsenen temel politika kamuya ait işletmelerin özelleştirilmesi ve devletin asli görevleri dışında (iç ve dış güvenlik, adalet vb.) faaliyette bulunmaması oldu. Ardından 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü bünyesinde imzalanan GATS ile kamu hizmetlerinin tamamına yakının “serbestleştirileceği” ve “piyasalaştırılacağı” taahhüt edildi.
2001 krizi sonrasında Kemal Derviş ile başlayan ve takipçisi AKP iktidarı ile devam eden kamunun “yeniden yapılandırılması” sürecinde bugüne kadar büyük yol alındı. Önce kamuya ait fabrikaları, işletmeleri özelleştirdiler. Sonra kamu hizmetlerini sağlık alanından başlayarak hemen her alanda piyasa ilişkileri içine çektiler. Şimdi sıra bu hizmetleri sunan kamu emekçilerinin mevcut istihdam biçimlerini “günün şartlarına uygun” bir şekilde biçimlendirmeye geldi.
AKP’nin kamu yönetimi anlayışı, ticaret kanununa göre faaliyet yürüten ticari işletmelerden farklı değil. İktidara geldiklerinde “tüccar siyaseti” yapacaklarını söylemişlerdi, dedikleri gibi de yaptılar. Şimdi sıra kamuda “şirket tipi istihdam” uygulamalarını hayata geçirmeye geldi.
1965 yılında çıkarılan 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda (DMK) bugüne kadar tam 691 değişiklik yapıldı. Son torba yasa ile bu rakam muhtemelen 700’ün üzerine çıkacak. AKP, “hükümet memurluğu” düzenlemesini torba yasa ile hayata geçirirken, “iş güvencesi”, “performans” ve “rotasyon” gibi düzenlemeleri her kurumun kendi bünyesinde yapmasını sağlayarak, geçmişte yaptıklarından farklı bir taktik izliyor.
Kamuda önümüzdeki dönem benimsenecek olan istihdam biçiminin nasıl olacağını öğrenmek isteyenlerin PTT AŞ, TCDD AŞ ve Kamu Hastane Birlikleri ile ilgili yasal düzenlemelere bakmaları yeterli. Örneğin PTT AŞ ile getirilmek istenen model, yeni kamu personel rejiminin bir “örnek modeli” olarak görülebilir. PTT AŞ yasası sonrasında mevcut çalışanlar ya emekli edilecekler ya da sözleşmeliliğe geçirilecekler. Yeni istihdam edileceklerin de tamamı sözleşmeli olacak.
Kamuda yeni istihdam biçimi, PTT AŞ örneğinde olduğu gibi, “verimlilik”, “performans” ve “rekabete” dayalı olurken, personel alımı, işten çıkarılma, tayin, terfi, ücretlerin belirlenmesi, çalışma koşullarının ve saatlerinin tespiti vb. gibi konularda tüm yetkiler Anonim Şirket yönetim kurulunun inisiyatifinde olacak. Bu durumda sendikaya da, toplusözleşme hakkına da gerek kalmayacak.
PTT AŞ’den sonra TCDD AŞ’nin kurulacak olması, sağlık alanında Kamu Hastane Birliklerinin benzer bir yönetim mantığıyla “işletilmesi”, aynı sürecin yakın zamanda diğer kurumlara da yayılmasını gündeme getirebilir. Belediyelerin kendi kurdukları şirketler aracılığıyla taşeron çalıştırmayı yaygınlaştırması gibi, kamu kurumları da peş peşe “AŞ” haline getirilerek, istihdam yapısı “sözleşmeli personel” ya da “taşeron” üzerinden oluşturulacak.
Bütün bu anlattıklarımız, 5 Haziranda KESK öncülüğünde yapılacak “Uyarı Grevi”nin anlamını ve önemini ciddi şekilde arttırıyor. Kamu emekçileri ve onların sendikal örgütleri, yakın gelecekte kamu istihdamında daha büyük ve daha yıkıcı sonuçlarla karşılaşmak istemiyorlarsa, 5 Haziranda bu tür girişimlere pabuç bırakmayacaklarını en güçlü ve en etkili şekilde göstermek sorumluluğuyla karşı karşıyalar.