Propaganda silahı olarak basın

Onur Öymen’in yeni çalışması geçtiğimiz günlerde Remzi Yayınlarınca yayınlandı ve aynı ay içinde ikinci baskıyı yaptı: Bir Propaganda Silahı Olarak Basın.
Basını kendi siyasal tercihleri için kullanmak, neredeyse basın kadar, eski bir yöntem. Yönlendirilmiş bilgi ve değerlendirmelerin sık sık tekrarlanması insanların düşünce sistemini etkileyebilir, kendi çıkarlarına aykırı politikaları bile benimsetebilir. Ancak bu yöntemin başarıya ulaşması için karşı yöndeki düşünce ve değerlendirmelerin geniş halk kitlelerine ulaşmasının engellenmesi gerekli. Çünkü karşı yöndeki görüşlerin geniş halk kitlelerine ulaşması halkın doğruyu yanlıştan ayırmasına yol açabilir. Baskılara direnmesini de sağlayabilir. Bu yüzden basını bir propaganda aracı olarak kullanan yönetimler basınla yönlendireceği kitleler kadar basın yayın organlarının yöneticilerini de kontrol altında tutmalılar. Öymen’in çalışması bu bakımdan epey geniş kapsamlı. Kitabın alt başlığının “Dünyada ve Türkiye’de Sansür, Baskı ve Yönlendirme” oluşu da kitabın çapını açıklayabilir.
 
İsa’dan iki yüzyıl önce
Kaynaklara göre haberlerin günlük olarak yazılıp dağıtılması İsa’dan 202 yıl öncesinde, Çin’de başlamış. Avrupa’da bu uygulama ilk kez İsa’dan 59 yıl önce Roma’da görülüyor. Çin’de önemli haberler resmi görevlilere, Roma’da Roma Forumu’na katılanlara gönderilmiş. İsa’dan 222 yıl sonraya kadar süren bu uygulamada dağıtılan haber bültenlerinde bugün magazin diye adlandırdığımız skandallar vb. de yer alıyor.
Gerçek anlamda haberleri ve yorumları halk kitlelerine ulaştıran ilk basın örnekleri için matbaanın icadını beklemek gerekecek.
 “Gazete”  sözcüğü 16. yüzyılda Venedik’te yayınlanan haber bültenlerine verilen adlardan biri (öteki ad avisi). Basılı gazetelerin ilk örneklerinden biri 1609’da Strazburg’da yayımlanıyor. Bu gazeteden bir yıl sonra İsviçre’de (Basel) bir gazete yayımlanıyor. Daha sonra Frankfurt, Viyana, Hamburg, Amsterdam ve Berlin’de gazeteler yayımlanıyor ama İngiltere’de ilk gazetenin yayımlanması 1621’i buluyor. Bu gazetelerin ortak noktası yayınlandığı ülkeyle ilgili hiç haber vermemesi, sayfalarında başka ülkelerden haberlerin yer almasıdır.

Sansür… Sansür…
Gerçekleri gizleyerek halkın bilgilenmesini engellemenin yazının icadından hemen sonra başladığını ileri süren tarihçiler var. Bu iddianın kanıtı Gılgamış Destanı’na yapılan bir müdahale. Gılgamış’ın ölümsüzlüğü aramak yerine yaşamanın tadını çıkarmasını öğütleyen Siduri’nin öğüdünün destandan çıkarılması. Aynı biçimde yöneticiler beğenmedikleri fikirlerin yer aldığı kitapları ortadan kaldırması, fikirlerine katılmadıkları düşünce adamlarını öldürmesi de epey eski tarihlerde başlamış. Sokrates’in düşünceleri yüzünden zehir içirilerek öldürülmesi, İsa’dan 213 yıl önce Çin İmparatorunun Veziri Li Si’nin Konfüçyüs başta pek çok düşünürün çok sayıda tarih ve felsefe kitabını yok ettirişi bu baskıların ilk örneklerinden.  Çin’de kitap yasaklarının İsa’dan 191 yıl sonra kalkışına sevinilirken 109 yıl sonra yani İsa’dan 300 yıl sonra resmi sansür yasası yayımlanıyor.
Onur Öymen, dünya tarihini basın/yayın yönünden yeniden yazmış. Bu tarihin içinde maddi çıkar sağlanarak etkilenen gazeteciler de var. Türkiye’nin basın tarihi de. Lobilerin çalışmaları da…
Kitabın kaynakçası da, dizini de, Bir Propaganda Silahı Olarak Basın’ı başucu kitabı olarak kullanmanızı kolaylaştıracak.
*Onur Öymen, Bir Propaganda Silahı Olarak Basın, 2. Basım, Remzi Kitabevi, 494 s. 30 TL