Moda

Şempanze eliyle kulağına ince, uzunca bir saman çöpü sokuyor ve aşağıya doğru sarkıtıyor. Onu gören aynı gruptan şempanzeler de kulaklarına
       saman çöpü sokuyor ve aşağıya doğru sarkıtıyorlar. Gelişim antropolojisi bilim insanları 2010 yılından bu yana çekilmiş videoları izleyerek araştırıyorlar. Görüyorlar ki, eliyle kulağına ince, uzunca bir saman çöpü sokup aşağıya doğru sallandırmak şempanzeler arasında giderek yaygınlaşmış. Biri yaptı mı, diğerleri onu görüp aynını yapıyorlar. Bilim insanları araştırmayı derinleştirerek şempanzelerin bu davranışlarındaki işlevselliği bulmaya çalışıyorlar. Sonuç; bu davranışın hiçbir işlevi yok. Şempanzeler bunu keyfe keder yapıyorlar. Ve bu keyfe keder davranış bir nesilden diğerine aktarılıyor. Şempanzelerden biri kulağına saman parçası sokarsa onu gören aynı gruptan diğer şempanzelerin büyük çoğunluğu da kulağından aşağı saman çöpü sarkıtıyor.
Bilim insanları şempanzelerdeki işlevsiz ve amaçsız görünen bu keyfe keder davranışı, insanlardaki küpe takma modasıyla karşılaştırıyorlar. Bir kişi moda yaratıyor, diğer kişilerin modayı izlemeleriyle moda kültürü toplumsal davranış kalıbına dönüşüyor, toplumsallaşma  sürecinde işlevsellik kazanıyor.
Şempanzelerden farklı olarak, insan yaşamında sözcükler de moda olabiliyor.
Biri çıkıyor, milli irade diyor. Milli irade diyeni ikon bellemişler hemen onu izliyorlar ve milli irade konuşuyor, milli irade yazıyorlar. Milli irade sözcüğü moda oluyor. Modayı izleyenlerin sayısı arttıkça milli irade modası toplumsal davranış kalıbına dönüşüyor, işlevselleşiyor. Sözcüğü kullanan aslında o sözcüğün toplumsal işlevini biliyor; amacı çok önceden belirlemiş, kullana kullana modalaştırmış, modaya uygun otoriter toplumsal yapıları çoktan tasarlamış, tasarlanmışların kısmını hiçbir şeyi takmadan uygulaya gelmiş, milli iradeyle genetik çatışması olanların yok edilmeleri de geleceğin tasarımı olarak olası uygulamayı bekliyor. Onun da zamanı geldiğinde Nazizm modası kasıp kavuracak toplumu. Ve sözcüğü kullananı ikon belirlemişleri, sözcüğün toplumsal işlevi çok ilgilendirmiyor; onları esas olarak milli irade konuşup, milli irade yazmakla kazandık sandıkları şöhret ve itibar, kazandıkları servet, sürdürdükleri anlık yaşamın göz kamaştırıcı ve heyecanlı buldukları çekiciliği biçimlendiriyor. Biçimleniyorlar. İkon bellenmiş kişi sözcük modasıyla toplumsal işlev tasarlıyor, modanın kendisi de modayı izleyenleri biçimlendirerek işlevselleştiriyor.
Şempanze türünden birinin moda yaratması insanı şaşırtıyor; diğer şempanzelerin bu modayı izlemeleri insanı kaygılandırmıyor.
İnsan türünden birinin 1930 ların modasını yeniden yaratması insanı şaşırtmıyor; diğer insanların bu modayı izlemeleri insanı iğrendiriyor, tiksindiriyor.
Modacı ve moda izleyici şempanze ile modacı ve moda izleyici insan arasındaki işlevsellik farkını, keyfe kederliği statükonun imgesi sayan bilgiçler ve bilmişler  ‘insanlık hali’ olarak anlatıyorlar; anlattıkça da keyfe kederlik onlar için kedersiz keyfe dönüşüyor.