Özgür ortamlar ve Prece

Geçen hafta Brezilya’nın kuzeydoğusunda yer alan, yaklaşık 9 milyon nüfuslu Ceara (Siera) eyaletinde çocuklar ve gençlerle yürütülmekte olan önemli çalışmalardan söz etmeye başlamıştım.
Bu çalışmaların esin kaynağı, 20 yıl önce yedi gencin bir araya gelerek kendilerine dayatılmış olan zorlukları aşmış olması. Bu yedi genç, 1994’de Cipo (Sipo) adını taşıyan kırsal bölgede üniversiteye girebilmek için birlikte çalışmak gerektiğine karar verirler. Bir araya gelip çalışabilecekleri bir mekânları yoktur. Bulabildikleri tek yer olan terk edilmiş bir değirmende çalışırlar.
Sınava çalışırken bir yandan da deneyimlerini ve yaşam öykülerini paylaşırlar. Kendilerine dayatılan sınav ve dersler yanında, yoksulluğu, zor yaşam koşullarını, kimseden yeterince destek görememelerini ve bu koşullardan çıkardıkları dersleri de sorgularlar.
Bu dayanışma ve kolektif çalışma çok etkileyici bir sonuç verir. Öğrencilerden biri üniversiteye birincilikle girer. Ertesi yıl onu bir genç daha izler. Bölgede üniversitede okuyan genç sayısı artmaya başlar.
***
Cipo’daki kıvılcım bugün iki koldan ilerleyen ve PRECE (Programa de Educação em Células Cooperativas) olarak adlandırılan bir akıma dönüşmüş durumda. Bu akımın ilk kolu gençlik merkezlerinden oluşuyor. Eski bir değirmende bir araya gelen dayanışmacı gençlerin izinde gidilerek bölgede 13 gençlik merkezi kurulmuş. Bu merkezlerde oluşan ivme kırsal bölgede yaşayan gençlerin karşısına çıkan eşitsizlik çemberini kırmakta etkili oluyor.
Öte yandan, eyalet başkenti Fortaleza’dan 100 km. uzaklıktaki Pentecost’da birlikte öğrenmeye dayalı bir okul var. Okulda görev alan öğretmenlerin hemen hepsi gençlik merkezlerinden geliyor. Gençlik merkezlerinin başarılarından söz edilirken, öğrencilerin üniversiteye girmesinden çok bölgeye geri dönmesi üzerinde duruluyor.
***
Gençlik merkezleri öyle cilalı, göz alıcı, büyük binalardan oluşmuyor. Tam tersine, içinde bulunduğu koşullarla uyumlu, abartıya, süse yer verilmeyen mekânlar oluşturulmuş. Mekânlar merkezlerin amaçları ile uyumlu.
Gençlik merkezleri bir okul veya bir dershane değil. Tek bir merkezden yönetilen ve aynı etkinlikleri aynı anda gerçekleştirmeye çalışan bir dizi kuruluş da değil. Bir çeşit ticari zincir, mağaza-bayi işleyişi de söz konusu değil. Kimse kimseye bir şeyler satmaya çalışmıyor, amaç dayanışma ve özgürleşme.
Gençlik merkezleri hafta içi pek hareketli değil çünkü gençlerin çoğu uzaklarda yaşıyor. Merkezlere gelmek için epey yol almaları gerekiyor. Bu nedenle merkezler hafta sonları canlanıyor. Her hafta sonu gençler bir araya geliyor ve kendileri için önemli etkinlikleri gerçekleştirebilecekleri, özgürleştirici bir ortam buluyorlar. Üniversite sınavına yönelik hazırlık yapmakla kalmıyor, ufuklarını genişletmeye çalışıyor, birlikte gülüp eğleniyorlar.
Merkezleri ziyaret edenlerin dikkatini, er ya da geç, duvarlardaki kancalar çekiyor. Kancalar hamak kurmak için kullanılıyor. Merkeze oldukça uzak yerlerden gelen gençlerin çoğunluğu uyumak için eve dönmüyorlar; merkezde kalıyorlar. Gündüz farklı etkinlikler için kullanılan mekânlar, geceleri hamaklı yatakhaneye dönüşüveriyor.
PRECE Gençlik Merkezleri kırsal bölgede yaşayan gençlere hem üretken, hem de özgür olabilecekleri ortamlar sağlıyor. Gençlerin özgürleşebilmesi için mutlaka özgür ortamlar gerekiyor.