Roboskî’den sonraki gün: Yaralı diz

28 Aralık Roboskî’nin, 29 Aralık Yaralı Diz’in yıldönümü. Her iki olay da yaşadıkları toprakta başkalarının koyduğu sınırları aşarken katledilenlerin hikayesi. Her iki olay da kendi varlığını sürdürme çabasının tehdit olarak algılanıp ortadan kaldırılma hikayesi: 
19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde Amerikan yerlileri ABD hükümetiyle yaptıkları anlaşmalara rağmen topraklarının Beyaz yerleşimciler ve altın madencileri tarafından işgal edilmesine engel olamıyorlardı. 1850’lerden itibaren Avrupa’dan gelen yerleşimciler doğuya doğru yerlilerin yaşadığı topraklara ilerliyor ve bu yerliler ve yerleşimciler arasında çatışmalara neden oluyordu. ABD Yerli İşleri Komiseri William Medill’in önerisiyle yerliler Mississippi nehrinin ötesindeki topraklara techire ve buradaki rezervasyonlarında iskana zorlandılar. Rezervasyona karşı çıkan yerli kabileleri ve ABD hükümeti arasındaki çatışmalar Yerli Savaşları adıyla bilinen bir dizi savaşa yol açtı ve savaşın sonunda yerliler yenildi. 
1887’de ABD hükümeti kabilelerin komünal topraklarını yerli bireylere özel mülk olarak dağıtıp, bu dağıtımı kabul eden yerlilere Amerikan vatandaşlığı veren Dawes Yasası’nı kabul etti. Yasaya göre bireylere dağıtılan araziden arta kalan kabile arazileri de yerli olmayan özel kişilere satılabilecekti. Kanunu kaleme alan Senatör Henry Laurens Dawes’a göre yasa özel mülkiyet vasıtasıyla yerlilerin Amerikan toplumuna asimilasyonunu sağlayacaktı. Bu süreç komünal kabile yönetimlerine son veren 1908 tarihli Curtis Yasası’yla tamamlanacaktı. Bu dönemde yerliler arasında Paiute yerlilerinden Wowoka adlı şamanın eski düzenin geri geleceğini müjdeleyen öğretisi yaygınlaşmıştı. 1 Ocak 1889’daki güneş tutulmasında Wowoka, dünyanın yakın zamanda ortadan kalkıp yeniden el değmemiş bir biçimde doğacağını ve Paiute ölülerinin dirileceği bir kehanette bulunmuştu. Wowoka’ya göre eğer yerliler hayatlarını doğru bir şekilde sürdürürse, Beyazlar’ın hayat tarzlarından - özellikle alkolden - uzak dururlarsa ve beş gün süren Hayalet Dansı adı verilen bir merasimi yerine getirirlerse bu kehanet gerçekleşecekti. Orta Batı’nın büyük düzlüklerinde yaşayan Siyular’ın Lakota halkından Tekme Atan Ayı ve Kısa Boğa Wowoka’yı ziyaret edip Hayalet Dansı’nı Lakotalar arasında popüler hale getirdiler. Wowoka’nın mesajı şiddet içermemesine rağmen Tekme Atan Ayı ve Kısa Boğa’nın bir direniş kültü haline getirdiği bu ritüel ABD hükümeti tarafından bir savaş ve isyan hazırlığı olarak görülmüştü. 
15 Aralık 1890’da ABD hükümeti ajanları Hayalet Dansçıları’yla beraber isyan başlatacağı iddiasıyla 1868-1876 arasında en önemli yerli şeflerden biri haline gelmiş ve 1876 Büyük Siyu Savaşı’nda savaşmış Oturan Boğa’yı tutuklamak üzere bir operasyon düzenlediler ve efsanevi şefi kafasından vurarak öldürdüler. Bunun üzerine Oturan Boğa’nın takipçileri şef Benekli Geyik’e sığındı. Hükümetin kendine yönelmesinden endişelenen Benekli Geyik de tüm Cheyenne Nehri Rezervasyonu’nu terk ederek şef Kırmızı Bulut’un daveti üzerine Pine Ridge Rezervasyonu’na doğru ilerlemeye başladı. 28 Aralık’ta göç eden yerliler ABD askerleri tarafından durduruldular. Yolculuk esnasında zatürreye yakalanan Benekli Geyik barışçıl bir şekilde teslim oldu. 120 kadın ve çocuk ve 230 erkekten oluşan yerlilere Yaralı Diz deresi kıyısında kamp yapmaları emredildi. 29 Aralık sabahı askerler kampa girip yerlilerin ellerindeki tüm silahları teslim etmesini istedi. Kampta çıkan gerginlik sonucunda askerler silahlarını teslim etmiş olanlar ve kaçanlar dahil en az 150 Laktoya’yı kurşunlayarak öldürdü ve 50 kadar insanı yaraladı. Tarihe Yaralı Diz Katliamı olarak geçen bu olayda görev yapan askerlere şeref madalyaları verildi. Katliamdan kurtulanların ve sonraki kuşak yerli aktivistlerin katliamı anma ve tanıtma çabaları hiç bitmedi. 2001’e Amerikan Yerlileri Ulusal Kongresi onur madalyalarının geri alınması konusunda hükümete çağrıda bulundu. Katliam sonrası dikilen anıt ABD’nin Ulusal Tarihsel Anıtları arasına girdi. Hatta ABD Adalet Bakanı Eric Holder anıta çelenk koydu. Yaralı Dizi hatırlama ve katliamla yüzleşme süreci şüphesiz önümüzdeki yıllarda devam edecek. Peki yüzyıl önceki devlet politikalarının bir jenerasyondan diğerine katlanarak büyüyen ve yapısallaşan toplumsal sonuçları? Türkiye’de bu soruyu tartışmak bugün elzem.