‘Guernica’ Gernikara*

 (Picasso'nun Guernica tablosunun ait olduğu yere,  Gernika’ya getirilmesi isteniyor. Yani “Guernica” Gernika’ya.)

Yılbaşının ertesi günü Bilbao gezimizin bir durağı olarak uğradık Gernika’ya. Küçük, sevimli bir yer. Balıkçılık özellikle konserve fabrikaları çevreye yayılmış ve kooperatifler çok yaygın. 

İspanya’nın Özerk Bask bölgesinde bulunan Gernika şehrinin (İspanyolca Guernica) adını duyduğumuzda aklımıza Pablo Picasso gelir. 

Pablo Picasso’ya İspanya İç Savaşı sırasında kurulmuş olan İspanyol Cumhuriyetçi Hükümeti tarafından Paris’teki 1937 Dünya Fuarı kapsamında “Modern Hayatta Sanat ve Teknik Sergisi” için büyük bir duvar resmi siparişi edilir. İspanya İç Savaşı (1936-1939) sürerken Faşist Franco Nazi Almanya’sından Gernika şehrinin bombalanmasını ister. Hitler seve seve kabul eder ve 26 Nisan 1937’de bombalama başlar.

Hermann Göring’in daha sonra Nürnberg duruşmaları sırasında söylediği şu sözler, ibretliktir;
…”Onu (Hitler’i), (Franco’ya) her şart altında destek vermesi gerektiği konusunda uyardım. Böylece, öncelikle o bölgede komünizmin daha da yayılmasının önüne geçebilirdik. Ayrıca genç, şu veya bu teknik konuda testler yapma imkanı sağlayabilirdik.”

Bask Hükümeti ölü sayısını en az 1654, yaralı sayısını ise 889 olarak açıklar. Picasso, saldırıdan sonraki 15 gün içinde, 7.76 m x 3.49 m boyutundaki “Guernica” isimli duvar resmini tamamlar.
II. Dünya Savaşı sırasında Nazi işgali altındaki Paris’te yaşayan Picasso, Gestapo tarafından sorgulanmış. Söylentiye göre bir Nazi subayı, ressamın evinde Guernica’nın fotoğrafını görünce, “Bunu siz mi yaptınız?” diye sorar ve Picasso’dan “Hayır, siz yaptınız” cevabını alır.

Guernica ilk defa temmuz 1937’de, Paris’te düzenlenen fuarda İspanya’ya ayrılan bölümde sergilendi. Fuarın genel teması olan teknoloji değil, İspanya hükümetinin varlığını sürdürme çabası işleniyordu. Pavyonun girişinde cumhuriyetçi askerlerin devasa bir fotoğrafı ile birlikte şu slogan asılıydı:

“İspanya’nın vazgeçilmez birliği için savaşıyoruz.
İspanyol toprağının bütünlüğü için savaşıyoruz.
Ülkemizin bağımsızlığı için ve
İspanyol halkının kendi kaderini belirleme hakkı için savaşıyoruz.”

Pavyonda Guernica, Paul Éluard’ın bir şiiriyle birlikte sergileniyordu. Ayrıca, cumhuriyetçilere sempati duyan Joan Miró ve Alexander Calder’in de eserleri yer alıyordu.

Tablo ufak bir dünya turu kapsamında çeşitli ülkelerde sergilendi. Böylece İspanya’daki iç savaşa diğer ülkelerin ilgisini de çekmiş oldu. Guernica, savaş trajedilerinin ve savaşın bireyler üzerindeki acı verici etkilerinin bir özetidir. Tablo zaman içinde, savaşın yarattığı trajedilerin anımsatıcısı, savaş karşıtı ve barış yanlısı düşüncelerin sembolü haline gelmiştir. Tablo 1939 ile 1952 arasında ABD içinde sürekli dolaştırıldı. 1953 ile 1956 arasında Brezilya’da, İtalya’daki ilk retrospektif Picasso sergisi kapsamında Milano’da ve birçok büyük Avrupa kentinde sergilendi. Ardından Picasso’nun 75. doğum günü kutlaması olarak hazırlanan retrospektif sergi için MoMA’ya geri götürüldü. Şikago ve Philadelphia’daki sergilenişinin ardından, tablonun durumu hakkındaki endişeler sonucunda tek yerde sergilenmesine karar verildi. Tablo, MoMA’nın üçüncü katındaki bir odada, Picasso’nun birçok ön çalışması ve Dora Maar’ın bazı fotoğraflarıyla birlikte sergilenmeye başlandı. Odadaki diğer eserler zaman zaman başka sergiler için müzeden çıkarıldıysa da Guernica 1981’e kadar MoMA’da kaldı. Geleneksel olarak, Biskay Meclisi, Gernika’da bulunan ve Gernikako Arbola (Guernica’nın Ağacı) olarak anılan meşe ağacının altında toplanırdı. (ETA’nın da 1959’da burada kurulduğu söyleniyor) Sonraki zamanlarda meclis yine bu şehirde bulunan ve Bask ülkesinin tarihi arşivini barındıran Casa de Juntas’ta toplanmaya başladı.

1968’de Franco, Guernica’nın İspanya’ya geri getirilmesini istiyordu. Ancak Picasso, İspanya halkı cumhuriyete yeniden kavuşmadan buna izin vermeyeceğini söyledi. Daha sonra buna, “Kamu özgürlüklerinin ve demokratik kurumların” yeniden oluşturulması şartını da ekledi. Picasso 1973’te, Franco ise 1975’te öldü. Franco’nun ölümünün ardından 1978’de İspanya’da demokratik parlamenter monarşi kuruldu ve yeni bir anayasa kabul edildi. Ancak en büyük hazinelerinden birini kaybetmek istemeyen MoMA müzesi, parlamenter monarşinin, Picasso’nun vasiyetinde bahsi geçen cumhuriyeti tam olarak temsil etmediğini öne sürdü. Büyük baskılarla karşılaşan müze, 1981’de tabloyu İspanya’ya iade etmek zorunda kaldı.

1970’ler boyunca tablo hem Franco dönemi İspanyol milliyetçilerinin, hem de Bask milliyetçilerinin simgesi oldu. Resmin çeşitli bölümleri Bask solu tarafından birçok defa kullanıldı.

Tablo yaklaşık iki düzine eskiz ve hazırlık çalışmasıyla birlikte 1992’de Prado Müzesi’nden, yine Madrid’de bulunan Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía’ya taşındı. Bu durum İspanya’da tepki yarattı, çünkü Picasso vasiyetinde tablonun Prado’da sergilenmesini istemişti. Ancak bu taşıma, Prado’da yer sıkışıklığı sebebiyle 19. yüzyıl başından sonrasına ait tüm eserlerin yakındaki bir başka binaya taşınması kararının bir sonucuydu. 20. yüzyıl eserlerinden oluşan ulusal koleksiyonun sergilendiği Reina Sofía bunun için en uygun yerdi. Müzede, tablonun en iyi şekilde sergilenebilmesi için özel bir galeri inşa edildi. Bask hükümeti ve halkı özellikle Guggenheim Müzesi Bilbao’nun açılışının ardından, tablonun Bask ülkesine götürülmesi gerektiğini savundu. Reina Sofía Müzesi’nin yetkilileri ise, çok büyük boyutlardaki tuvalin artık taşınamayacak derecede kırılganlaştığını öne sürdüler…

*Bu gün Gernika halkı sokakta bir duvara yaptıkları Guernica resminin altına “Guernica-Gernikara” diye yazarak istemlerini dile getirmektedir. 

Bu notları yazarken zaman zaman Reyhanlı ve Roboskî de yaşananları hatırladım. Sizler de hatırlayıp benzerlikler kurabiliyor musunuz?)

Not:
Tablonun bir kopyası New York’taki Birleşmiş Milletler binasının duvarında, Güvenlik Konseyi salonunun girişinde sergilenmektedir. Tablo buraya, savaşın dehşetinin bir hatırlatıcısı olarak yerleştirilmiştir. (Nelson Rockefeller tarafından yaptırılarak bağışlanan bu kopya, orijinali gibi siyah beyaz değil, kahverengi tonlarındadır.)
5 Şubat 2003’te Colin Powell ve John Negroponte’un basın toplantısı sırasında tablo, görünmemesi için büyük mavi bir örtüyle örtüldü. Ertesi gün bu örtünün, şiddet dolu sahnelerin arka planda kötü göründüğü ve konuşmacıların yüzlerinin tam üzerinde atın kalçasının yer aldığı gerekçesiyle, televizyon habercileri tarafından istendiği açıklandı. Ancak bazı diplomatlar basına verdikleri demeçlerde, Bush hükümetinin, Powell’ın Irak’taki savaşa ilişkin açıklamalar yaparken arkada bu resmin gözükmesini istemediğini ve BM yetkililerine bu konuda baskı yaptığını söylediler.
Bilgi kaynağı: http://tr.wikipedia.org/wiki/Guernica_%28tablo%29