Edebiyatımızda sevdiğim romanlar

Bir kitabı sevmeniz yetmez kimi zaman, o kitabı bir başkasının da sevdiğini söylemek zorunda duyarsınız kendinizi. Hele adı pek duyulmamış bir kitapsa. Selim İleri’nin Edebiyatımızda Sevdiğim Romanlar Kılavuzu hem onun gözüyle edebiyatımızı gözden geçirmek hem bellek tazelemek için iyi bir öncü. Bir yanıyla da adı pek duyulmamış romanları anımsatıyor.  

Hemen bir örnek vereyim, Cevdet Kudret’in hep edebiyat tarihçisi yönünü anımsarız, onun romanları olduğunu çoğumuz bilmez (şiirleri ve öyküleri olduğunu da bilmediğimizi söylemeli miyim). Selim İleri onun dönem üçlemesinden Havada Bulut Yok’u almış kılavuzuna. Ama yazısında yalnız bu romanı değil, birbirini izleyip tamamlayan üç romanını da (Sınıf Arkadaşları, Havada Bulut yok, Karıncayı Tanırsınız) yazarının hayatıyla ilişkisinin altını çizerek anlatır. (Bu arada bu romanları Evrensel Basım Yayında bulabileceğinizi hatırlatayım.) Selim İleri bu romanların genel tutumunu şöyle çizer: “Birbirinin devamı niteliğindeki üç romanında yazar, İstanbul’dan Anadolu’ya açılışlarla yakın tarihin bir panoramasını çizmeye girişmiştir. Sınıf Arkadaşları (1943) orta halli İstanbul ailesinin çocuğu Süleyman’ın yetişme yıllarını, Osmanlı İmparatorluğunun göçüp gidişini , Birinci Dünya Savaşının yoksul ortamını yarı belgesel bir anlatımla işler. Bu roman, son dönem Osmanlı dünyasının eğitim kurumlarına ayrılmış sayfalarıyla ayrıca dikkat çekicidir. 

Süleyman’ın Kayseri Lisesi edebiyat öğretmenliği -Cevdet Kudret de 1934’ten 1945’e öğretmendir-  yıllarını kapsayan Havada Bulut Yok, İkinci Dünya Savaşı karanlığındaki Türkiye’nin sonraki yıllarında  büyük rol oynayacak taşra zenginlerini adeta önseziyle saptamış gibidir... Üçlemenin son romanı Karıncayı Tanırsınız (1976) çalkantılı siyasi dönemlerin, demokrasi arayışının ve kültür ikiliğinin çizelgesini çıkarır”. Elbet Selim İleri’nin bu roman için yazdığı bu kadar değil, bölümde ayrıca romandan önemli bir örnek bölüm alıntılanıyor. 

Selim İleri’nin sevdiği romanlara şöyle bir göz atmak bile Edebiyatımı öğrenmeye bir ilk adım. Ahmet Mithat’tan Halit Ziya’ya Halide Edip’ten Nezihe Meriç’e Orhan Kemal’den Kemal Bilbaşar’a uzanan çizgiyi izlemek; Peride Celal’den Attila İlhan’dan Aziz Nesin’den  romanların yanında Semiha Ayverdi’yi  Halikarnas Balıkçısını hatırlatmak için Selim İleri’nin edebiyat bilgisine (daha doğrusu birikimine) gerek var. Bu kitap beni iki yandan sevindirdi. Hem bellek tazeleyici bir kitaba kavuştuk, hem de romanlar değilse de romanlardan söz eden kitapların mesela Selim İleri’nin  Edebiyatımızda Sevdiğim Romanlar Kılavuzu’nun kısa sürede tükenerek okurdan gördüğü ilgi.  

Bir de umut, Selim İleri belki bir de dünya edebiyatından sevdiği romanları da sevdirecek bir kılavuz hazırlamayı düşünüyordur.

*Edebiyatımızda Sevdiğim Romanlar Kılavuzu, 
Selim İleri, Everest Yayınları, 
632 sayfa.