Azra Erhat 2

Azra Erhat, 1915 yılının haziran ayının altıncı günü İstanbul’da doğmuş.
Babasının işi nedeniyle ilk, orta öğrenimini Brüksel’de yapmış. Liseden sonra Türkiye’ye dönmüş. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Fakültesi’nin Klasik Filoloji bölümünü 1939 da bitirmiş. Hemen bölümdeki profesörü Rhode’nin asistanı olmuş. 1946 da da doçent…

1947 de, Ankara Üniversitesinde kaynatılan cadı kazanı sonucu, solcularla eş dost oluşu, üstelik Türk vatandaşı olmayan Sabo ile evliliği nedeniyle sokağa atılıvermiş. İşsiz kalmış… Yeryüzünün en önemli halkbilimcilerinden Pertev N. Boratav, sonradan Türkiye İşçi Partisi Genel Başkanı olan Behice Boran, yurdumuzun yetiştirdiği en önemli bilim adamlarından Niyazi- Mediha Berkes, Adnan Cemgil ile birlikte…
İşlerini en iyi yolda yapan bu kişiler, sözüm ona “ulusçu” ların yalan tanıklıklarıyla, solculukla suçlandılar. Azra bu kişilerin yakın dostları idi. Dedim ya, bir yabancı uyrukluyla evliydi üstelik…

1956 ya dek, Yeni İstanbul, Vatan, güncelerinde, sonra da Uluslararası Çalışma Bürosu Yakın Doğu Etkinlik Merkezi’nde çalıştı. Oradan da emekli oldu.
(Sanırım bizim bir kurumumuzdan emekli olsaydı emekliliğini de keserlerdi bir yolunu bulup.)

Böylece yaşamının sonuna dek kıt kanaat geçinebildi.
( Şu son iki yılda onun başkalarına yazdığı “mektup”ları, onlardan aldığı yanıtları yayın için düzenledim. Birkaç gün sonra Arkeoloji ve Sanat yayınları arasında çıkacak. Bana bırakmıştı bu işi...) Bunun böyle olduğunu, yapıtlarını bastırabilmek için neler çektiğini oradan biliyorum.

12.3.1971 de ceza yasanının ünlü “141.Maddesi”ne aykırı davrandıkları ileri sürülerek Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol ile birlikte tutuklandı. Yargılandı, aklandı, özgürlüğüne kavuştu… Yattığı aylar elbette ona geriye ödenmedi…

Azra Erhat, Yunanca, Latince, Fransızca, Almanca, İngilizce biliyordu. Bu çevirilerle (özellikle Yunancadan yaptıklarıyla) ünlendi.

İlk çevirileri, Batı’nın-Doğunun kültür yapıtlarının dilimize aktarılması için kurulmuş “Tercüme Bürosu”nun “Tercüme Dergisi”nde yayımlandı.

1950 den sonra çeşitli dergilerde, güncelerde düşün, yazın sorunları üzerine incelemeler, denemeler yayınladı. A.Kadir ile birlikte çevirdikleri Homeros’un İlyada’ sının birinci bölümü 1958 de yayımlandı. Bu çalışmalarıyla, 1959 da Halil Edip Törehan Bilim Ödülü’nü aldılar. Üçüncü bölümüyle de 1961 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü’nü…

En önemli çevirileri şöyle sıralanabilir:
Homeros’dan İlyada ve Odyseseia (A.Kadir ile birlikte), Hesiodos, Eseri ve kaynakları (1977, Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte), Sophokles’ten Elektra (1946), Arsitophanes’ten Barış, Aiskhylos’tan Zincire Vurulmuş Prometheus (Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte), Antoine de Exupery’den Küçük Prens (1968),Van Gogh’tan Theo’ya Mektuplar, Rabelais’den Gargantua, Sappho, Üzerine Konuşmalar, Şiirlerinin Çevirileri (1978,Cengiz Bektaş ile birlikte).

Azra Erhat tüm yapıtlarıyla, kültür değerlerimizin Anadolu’muzun tüm geçmişindeki uygarlıklara bağlantısını kanıtlama çabasını yetkinlikle sergilemiştir. Çağdaşlaşma yolumuza katkısı vardır.
Başlıca yapıtları şunlardır:
Deneme:  İşte İnsan- Ecce Homo (1969).
Gezi         : Mavi Anadolu (1960), Mavi Yolculuk (1962), Karya’dan Pamfilya’ya Mavi Yolculuk (1979).
Çeşitli      : Mitoloji Sözlüğü (1972), Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı (1976), Troya Masalları (1981):
Özellikle Mitoloji Sözlüğü, bu coğrafyanın aydınlanmış çocuklarının başucu yapıtı olmuştur.
(Sürecek)