Sur’dan fotoğraflar, hikayenin tutkalı

Sur’da duvar dibine yan yana çömelmiş yorgun yüzlü çıplak insanlar. Tepelerinde askerler, namlular. Birileri cep telefonuyla fotoğraf çekiyor. Fotoğraflar ertesi gün bir sosyal medya hesabından yayımlanıyor. Twitter hesabı tanıdık, aynı hesaptan Hacı Lokman Birlik’in cenazesinin sürüklenme görüntüleri ve Bismil’de hastane önüne bırakılan parçalanmış cenazelerin fotoğrafları da yayımlanmıştı. Kısa süre içerisinde Diyarbakır Valiliği tarafından yapılan açıklamada Sur’dan tahliye edilen sivil insanların soyulup duvar dibine dizilmesi rutin bir uygulama olarak tanımlanıyor. Valilik bu insanlara bu muameleyi güvenlik önlemi olarak yapmış. Neme lazım, canlı bomba, intihar eylemcisi olabilirlermiş. Valiliğe göre tek sorun, o anın fotoğraflarının çekilip sosyal medyada paylaşılmasıymış. Ama endişeye mahal yokmuş çünkü bununla ilgili de gerekli soruşturma yürütülecekmiş. Hacı Lokman Birlik’in görüntüleriyle ilgili yapılan açıklamanın aynısı. Sosyal medyada yayımlayanların cezası kesilecek. 

Sur’da çıplak bir şekilde duvar dibine dizilmiş insanların görüntüleri tarihten çok vahim vakaları çağrıştırıyor. Şimdi ve burada ise bu görüntüler, sorumluların en basitinden dolaysız ve banal kötülüğüne işaret ediyor. Fotoğraflara yansıyan kötülüğün vahametinden sıyrılmak güç ama bir adım geri çıkıp olayı daha geniş söylemsel bağlamlarına yerleştirmemiz gerek. Bunun için haftanın genel geçer gazete manşetlerine bakmamız, manşetleri bölgeden gelen haberlerin yanına koymamız yeterli. Sur’da, Cizre’de, Dargeçit’te, İdil’de herkesin terörist olarak kodlanmaya çalışıldığını zaten biliyoruz; bu kodlamanın gündelik mekanizmalarını bir adım geri çıkınca rahatlıkla görebiliyoruz.

Gazeteler hafta başında 3. köprü töreni, mülteciler üzerinden yürütülen pazarlıklar, Merkel ve Tspiras’ın Türkiye ziyaretleri üzerinden manşetlerini attılar. Efkan Ala’nın ‘Sokaklar polise zimmetlenecek’ açıklaması Milliyet’in manşetindeydi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘Kadın benim için önce annedir’ sözleri de çeşitli gazetelerin manşet malzemesi olmuştu. Salı günü Kilis’te yaşanan IŞİD saldırısı ise hain saldırı başlıklarıyla ilk sayfalarda yerini aldı. Kilis olayının ertesi günü Yeni Şafak gazetesinin ilk sayfa dizaynı, bir süredir yaslanılan ‘kokteyl terör’ söylemine vücut veriyordu. ‘Kilis’te sıcak saatler’ başlığı ve görseli sayfada ortalanmış, manşet DHKP-C, MLKP ve PYD/PKK’nin eylem hazırlıklarından bahseden metin üzerine ‘Topyekün terör’ olarak atılmış, Kilis haberinin altına da ‘PKK’lı itiraf etti: Sur’dan çıkarsan aileni öldürürüz’ diye yazılmış. Kilis’e IŞİD tarafından gerçekleştirilen saldırı, manşette DHKP-C, MLKP ve PYD/PKK’nin içinde geçtiği haber ve Sur’dan çıkan PKK’li haberi iç içe geçirilmiş. Kurulmaya çalışılan anlam dünyası net: Tam bir terör kokteyli! 

IŞİD’in Kilis saldırısı, bölgede sivillere yaşatılanları meşrulaştırmak üzere kullanışlı bir biçimde ‘topyekün terör’ başlığının altında ilk sayfadaki yerini almış. Güvenlik güçlerinin terörün önünü almak için girdikleri mücadeleyi ve sokağa çıkma yasaklarının boşa olmadığını ertesi günlerin başlıklarından anlıyoruz: ‘İdil tamam’ ‘Sur tamam’ ‘Sur-vivor’ ‘Cizre temizlendi.’ Bir kaç insan soyulup duvar dibine dizilmiş, ne olur? O bir kaç insan ve diğerlerinin zaten terörist olduğunu söylememiş miydik? Terörist değillerse ne olur? Zaten değersizler, gözden çıkarılmışlar. En iyi ihtimalle, kurtarılmaya muhtaçlar. 

Buradan bakınca sosyal medyada yayınlanan Sur fotoğraflarının, Hacı Lokman Birlik’in görüntülerinin yayımlanması eyleminin sızma değil, Kürtleri topyekün terörist olarak işaretleyen hikayenin tutkalı olduğunu da görebiliyoruz. Medya metinleri etrafındaki söylemlerle birlikte dolaşıma giriyor ve bu söylemlerle birlikte dolaşan medya metinleri farklı kamuların hayat bulmasına, görünür olmasına neden oluyor. Diyarbakır valiliğinden fotoğraflarla ilgili yapılan açıklama güvenlik bazlı olunca, en basitinden banal ve dolaysız kötülük dediğimiz eylem normalleşiyor, sıradanlaşıyor. Fotoğrafları sosyal medyada yayınlayanlar hakkında cezai işlem yapılacak deniyor ama ‘Kürt, terörist, devlet, güvenlik, kahramanlık’ konulu hikayenin tutkalının tedarikçisine de ihtiyaç bitecek gibi görünmüyor.