Yunanistan’da yüzyılların tanığı bir kadim ağaç

Geçtiğimiz hafta Yunanistan’ın kuzeyinde yer alan Pindus Dağları’nın doruklarında Avrupa’nın en yaşlı canlısı keşfedildi. Stockholm, Mainz ve Arizona Üniversitesi araştırmacılarından oluşan bir ekibin keşfettiği bu canlı Pinus heldreichii, daha bilinen ismi ile Bosna çamı idi.  Dünyanın en eski medeniyetlerinin beşiği olmuş bir bölgede keşfedilen bu kadim ağacın yaşının en az 1075 olduğu belirlendi. Araştırmacılar keşfettikleri bu ağaca Adonis adını verdiler.  Yaklaşık 1 metre yarıçapında olan Adonis’in 1075 tane yıllık halkası olduğu belirlendi.  Adonis, Yunan mitolojisinde Afrodit’in aşık olduğu ölümlüdür. Mersin ağacına çevrilen Kıbrıs Prensesi Symrna’nın oğludur. Persephone ve Afrodit’in isteği üzerine Zeus tarafından yeniden diriltilen, yaşamının bir yılını yeraltında bir yılını ise yer üstünde geçiren Adonis’in  ölümü ve yeniden dirilişi, bitkinin ölümü ve yeniden dirilişini, kışı ve baharı simgelemektedir.

Ağaç gövdelerinin kesitlerine baktığımızda iç içe geçmiş halkalar görürüz. İşte ağaç yaşlarının belirlenmesi, bu yıllık halkaların sayılması ile olur. Bu halkalar bize yalnızca ağacın yaşı hakkında bilgiler vermez. Bu halkalar iklimsel değişim, yangınlar, kuraklık vb.  iklimsel ve çevresel doğa olaylarının da izlerini taşır. Bu anıt ağaçlar yaşadıkları döneme tanıklık ederler. Bu halkaların incelenmesi, ağaç yaşlarının belirlenmesi ile uğraşan bilim dalına dendrokronoloji denir.  Dendrokronoloji Yunanca déndron (ağaç) ve chronos (zaman) sözcüklerinin birleşiminden oluşur.  

Araştırma ekibinin lideri olan dendrokronolog Paul J. Krusic’e göre, çeşitli medeniyetlerin üç bin yıldan fazladır yaşadığı bu topraklarda bu kadar kadim bir ağacın yaşamını sürdürebilmesi oldukça etkileyici. Adonis’in kadim yaşamı boyunca tanıklık ettiği tarihe iz bırakmış olaylar, birlikte yaşadığı medeniyetler, kronolojik olarak sciencedaily.com1 sitesinde şöyle sıralanmış:

941 –Adonis tohum halinde. Bu süreçte Bizans İmparatorluğu en iyi zamanlarını yaşamakta. Kuzeyden gelen Vikingler Karadeniz’e ulaşır.

1041 — Adonis 100 yaşında. Çinn’de barutu tanımlayan bir kitap basilar. Macbeth adında bir adam İskoçya Kralı olarak taç giyer.

1191 — Adonis 250 yaşında. Oxford ve Paris Üniversiteleri kurulur. Üçünçü Haçlı Seferleri ile Kutsal topraklarda Selahaddin Eyyubii’ye karşı savaşılır.

1441 — Adonis 500 yaşında. Osmanlı İmparatorluğu Yunanistann’ı fetheder. Pekçok Yunan bilgini batıya kaçarak burada Rönesans’ı etkiler. İsvç’te Arboga’da ilk parlamento kurulur. Johannes Gutenberg ilk matbaasını denemek üzeredir. 

1691 — Adonis 750 yaşında. Isaac Newton hareket kanunlarını formülleştirir. Avrupa dondurma, çay ve kahve ile tanışır..

1941 — Adonis 1000 yaşında. II. Dünya Savaşı tüm dünyayı kasıp kavurmakta. Yunanistan Nazi Almanyaa’sı, İtalya ve Bulgaristan’ın işgali altında.

Ve geldik 2016 yılına. Adonis 1075 yaşında.  Adonis ve onun gibi ağaçlar içinde bulunduğumuz döneme savaşların, bölgesel çatışmaların, iklimsel değişimin, çevre talanının gölgesinde tanıklık etmeye devam ediyor.

1 Stockholm University. “Europe’s oldest known living inhabitant.” ScienceDaily. ScienceDaily, 19 August 2016. <www.sciencedaily.com/releases/2016/08/160819114224.htm>.