İşe iade davası açma hakkına sahipsiniz

SORU: Ben bir tekstil fabrikasında çalışıyorum. Patronumuz, önümüzdeki ay fabrikada yaklaşık 50 işçiyi işten çıkaracağını söyledi. İşveren, bu kadar çok sayıda işçiyi aynı anda işten çıkarabilir mi? Böyle bir hakkı var mı? Çıkarmış olduğu işçilerin yerine yeni işçiler alabilir mi? Bu şekilde işten çıkartılırsak, itiraz hakkımız var mıdır? 

CEVAP: 4857 sayılı İş Kanunu 29. maddesi ile toplu işçi çıkarma başlığı ile birlikte buna dair bir düzenleme yapılmıştır. Bu düzenlemeye göre, işveren, ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde bunu en az 30 gün önceden bir yazı ile işyerinde örgütlü bir sendika varsa onun işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirecektir. 
İşyerinde çalışan işçi sayısı 
-20 ile 100 işçi arasında ise en az 10 işçinin; 
-101 ile 300 işçi arasında ise en az 30 işçinin ve 
-301 ve daha fazla sayıda ise; en az yüzde 10 oranında işçinin işine İş Kanunu madde 17’ye göre bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılmaktadır. 
Toplu halde işten çıkarılma, işçinin tazminat alacaklarını alamayacağı anlamına gelmez. İşçiler ihbar ve koşullarının oluşması durumunda (Bir yıldan fazla belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışma gibi) kıdem tazminatlarına hak kazanırlar. 
İşçiler eğer talep ederlerse feshin geçersiz sebebe dayandığını belirterek işe iade davası açma haklarına sahiptirler. Zira işveren işyerine ilişkin fesih sebeplerinde olduğu gibi, burada da işten çıkarmanın rasyonel, objektif ve somut olarak nedenlerini belirtmek zorundadır. Ayrıca, feshin son çare olması ilkesi toplu işçi çıkarma durumunda da uygulanması gereken ilkedir. İşyerinin tamamen kapanması hariç. 
Yargıtay 9. HD, 2003/23204 E ve 2003/2988 K sayılı ilamında, “Toplu fesih en son çare olarak düşünülmelidir. Davalı işyerinde istihdam fazlası olmadığına ve yeni işçi alımı söz konusu olduğuna göre, öncelikle üretimi ve verimliliği artırıcı önlemler alınmalı, teknolojik gelişmeler takip edilmeli, işyerinde fazla mesai uygulamaları kaldırılmalı, personel yetersizliği gerekçesi ile izin verilmemesi uygulamasına son verilmelidir.”
Kanun, bu şekilde, toplu olarak işçinin iş sözleşmesini fesheden işveren, toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır demektedir. Dolayısıyla, işveren için yeni işçi almada belli bir zaman dilimi öngörülmektedir. Eğer bu toplu işten çıkarma, yukarıda belirtilen sebepleri içermiyorsa, fesih son çare olarak düşünülmediyse bu durumda işten çıkarılan işçiler işe iade davası açabilirler.   
Kanun, ayrıca,  eğer işveren toplu işçi çıkarma ile ilgili maddelere aykırı davranırsa, işveren veya işveren vekiline işten çıkardığı her bir işçi için idari para cezası verileceğini hüküm altına almıştır.