Kuş gribi ve hastalık

Virüslerin yol açtığı hastalıklarla başımız dertte. Büyük salgınlarla, kuş gribi ya da domuz gribi gibi hastalıklara yol açan grip virüsleri ise korkulu rüyamız.
Aslında kuş gribine yol açan virüslerin çoğu insanlarda hastalığa sebep olmaz. Ancak bunların bazıları insana bulaşıp hastalığa yol açabilme yetisine sahiptir. Bunlardan hiç kuşkusuz en bilineni H5N1 alt türüdür.
Bu alt tür, 1997 yılından bu yana insana bulaşıp ölümlere sebep oluyor. Ülkemizde H5N1 türü grip virüsünün yol açtığı kuş gribi salgını üzerinden yaklaşık 11 yıl geçti. Kanatlı hayvanlar arasında hızla yayılan bu virüs 2006 yılına gelindiğinde ülke çapında 54 ile yayılmış ve kanatlı hayvanların birçoğu itlaf edilmişti.1
Virüsün insanlara da bulaşması ve ölüme yol açması dünya çapında çeşitli önlemlerin alınmasını beraberinde getirdi. Türkiye’de ise bu süreç, çocukluğumuzun bahçedeki kümes olgusunun hızla ortadan kalkması ile sonuçlandı. Bugünse etrafımız “serbest dolaşan tavuk” çiftlikleri ile dolmaya başladı. Grip virüsünün H7N7, H9N2, H7N9 gibi alt türleri de insanlara bulaşabiliyor ve ciddi sorunlara, hatta ölümlere yol açabiliyor. Dünya çapındaki salgınlar, bu virüslerle ilgili çalışmaların artmasına ve derinleşmesine yol açtı.
Science dergisinde 11 Kasım 2016 tarihinde yayımlanan araştırma, H5N1 ve H7N9 virüslerine karşı geliştirilen bağışıklıkta görülen doğum yılına bağlı farklılıkların nedenini ortaya koydu2.
Bugüne kadar, daha önce geçirilen grip enfeksiyonlarının yeni grip virüslerine karşı çok az bağışıklık sağladığı ya da hiç sağlamadığı düşünülmekteydi. Arizona Üniversitesinden araştırmacıların yürüttüğü çalışma ile bunun doğru olmadığı ortaya çıkarıldı.
Araştırmacılar bu iki virüs alt türünün yol açtığı ciddi ve ölümcül vakaları inceledi ve çocukken karşılaşılan ilk grip virüsü türünün ileride karşılaşılacak yeni grip virüslerinden hangisine karşı bağışıklık geliştireceğini belirlediğini keşfetti.
Grip virüsü yüzeyini kaplayan hemaglütinin proteini ve nöroaminidaz enzimi aracılığı ile hücrelerin içine girer ve hücrelere bulaşır. Virüs ile çocukluğumuzdaki ilk karşılaşmamızda, bağışıklık sistemimiz virüs yüzeyinde yer alan hemaglütinin proteinini tanır ve buna karşı antikor üretir.
Virüslerin hemaglütininleri birbirinden farklıdır. Grip virüsünün bilinen 18 alt türünün hemaglütininleri iki ana grupta toplanır. Çocukluğumuzda maruz kaldığımız virüsün hemaglütinin grubu, ileride maruz kalacağımız yeni virüsün hemaglütinin grubuna benziyorsa ölüm riski azalmakta, farklı ise ölüm riski artmaktadır.
Farklı yıllarda doğan insanlar farklı alt türde virüslere maruz kaldığı için, farklı yaş gruplarının yeni virüslere karşı gösterdikleri bağışıklık da buna göre değişir. Bu bulgu, bundan sonraki olası salgınlarda risk altındaki yaş gruplarının belirlenmesini sağlayacağı için daha etkin halk sağlığı önlemlerinin alınmasını da beraberinde getirecek.

1www.kusgribi.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF3F93D97214554F97
2- James O. Lloyd-Smith et al. Potent protection against H5N1 and H7N9 influenza via childhood hemagglutinin imprinting. Science, November 2016 DOI: 10.1126/science.aag1322