Yaz saatinin sürdürülmesine dair sorular

Türkiye bu yıl yaz saati uygulamasından çıkıp da normal zamana dönemedi, tıpkı normal hallerine dönemediği gibi. Bakanlar Kurulu yayımladığı bir karar ile yaz saati uygulamasının bundan sonra tüm yıl sürmesine karar verdi. Karar, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığının yazısı üzerine alınmış. Yani temel gerekçe enerji tasarrufu yapmakmış.

Böylece Türkiye zaman dilimini resmi olarak değiştirildi.

Enerji Bakanı Berat Albayrak’ın söylediğine göre, bu konu Eski Bakan Taner Yıldız zamanından beri üzerinde çalışılan bir konuymuş, ancak bu yıl hayata geçebilmiş. 

O zaman şu soruların yanıtlarını öğrenmek kamuoyunun hakkı olsa gerek: Enerji Bakanlığı hangi çalışmaları yaptı? Bunların sonuçlarından ne elde edildi? Ne kadar enerji tasarrufu bekleniyor? Benim ulaşabildiğim kaynaklara göre bu anlamda bir kamuoyu bilgilendirmesi olmadı. Kaçırdığım bir şey varsa eksiğimi tamamlayın.

Diğer yandan, her şey enerji tasarrufundan mı ibaret? Yani kaş yaparken göz çıkarabilir miyiz?

Hangi konuda olursa olsun bir uygulama sadece tek yönüyle incelenmez. ‘Türkiye’yi kıskanan’ batı aleminde bu tür uygulamalar için kapsamlı çalışmalar yapılır, neredeyse bunun bir bilimi vardır. Tek bir kriter üzerinden karar vermek yerine konu her boyutuyla ele alınır.
Bir ülkenin zaman dilimini değiştirmesi gibi radikal bir karar örneğinden biraz fikir jimnastiği yapalım. Sorulması ve yanıtlanması gereken çok soru çıkar karşımıza. Örneğin:

Bu uygulama ile hangi alanlar etkilenir? Eğitim, sağlık, ekonomi, ulaşım, sosyal gibi alanlar üzerine etkileri ne olur?

Yaz saati devam ettiği için normal zamandan yaşam 1 saat önce başlıyor. Yani insanlar bir saat önce uyanıyor, çocuklarını uyandırıyor, okula hazırlıyor, servislere bindiriyor, kendileri işe gidiyor. 

Bilindiği gibi yaz saati uygulamasının temel amacı güneş ışığından daha fazla yararlanmaktır. Kış aylarında güneş ışığından daha fazla yararlanmak olası olmadığı gibi, yaşamın daha erken başlamasıyla örneğin konutlardaki ısınma durumu ne olur? Daha erken yanmaya başlayan kaloriferlerin ek maliyeti olabilir mi? Yoksa zaten erken sönüyor, değişmiyor mu?

Daha hava aydınlanmadan başlayan yaşam nedeniyle trafik kazaları ya da iş kazaları artar mı? Bunun ekonomik ve hele de sağlık maliyeti göz önünde bulundurulmalı. Yaz saati uygulamasına devam nedeniyle trafik kazalarında artışa neden olduğunu iddia edenler var. 

Bu uygulamanın ekonomideki sonuçları neler olabilir sorusunu da sormak gerekir. İhracatçılar diyor ki, bu yaz saati uygulaması nedeniyle aradaki saat farkı nedeniyle zararımız bu yıl 13 milyar dolara kadar ulaşabilir. 

Çocuklar okula çok erken gittiği için “Okul saatini bir saat ileri alalım” diye önerenler oldu. Bu sefer işe gidenler ne yapacak? O zaman onlar da işe geç gitmeli. Zaten ‘kadın çalışmamalı, eee o zaman anne çocukları okula yolcu eder’ deniyorsa, o da ayrı bir tartışma ve sorun alanı. Bu konuda neler söylenebileceğini az çok tahmin edersiniz. Bu tür çalışmalarda, böylesi bir sonuç uygulamanın toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini artıran etkisi olarak eksi hanesine yazar.

Diğer yandan çocukların karanlıkta okula gitmeleri onların öğrenme başarısı üzerine etkili oluyor mu diye de sorulmalı. ‘Zaten PISA’da son sıralarda geliyoruz, varsın o kadarcık da öğrenmeyiversinler’ diyorsak o başka!

Peki insanların biyoritm denilen biyolojik saatlerinin bozulması konusu ne olacak? Sersemlik ve buna bağlı dikkatsizliklerin trafikte, evde ve işteki sonuçları? Aydınlık bir güne uyanmak yerine karanlığa uyanmanın ruh sağlığı ile ilişkisi iyi biliniyor. Toplumda depresyonun artması önemli bir sonuç değil mi? Ama OHAL’di, işsizlikti, terördü derken zaten insanların ruh sağlığı bozuk diyorsanız, o zaman bırakalım daha da beter mi olsunlar?

Bu tür çalışmalarda insanların sağlığının bozulmasının, daha fazla sağlık hizmeti kullanımının, daha çok ilaç tüketiminin, daha çok yaralanma ve sakatlanmanın, daha çok kalıcı sakatlık olmasının hem insani hem de ekonomik maliyetleri de göz önünde bulundurulur. Mesela Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) bu uygulamaya ne diyor? Ne de olsa sağlık harcamalarının faturasını SGK ödüyor. Ama ‘SGK harcamaları çok artarsa temel teminat paketini daraltıveririz’ derseniz o da başka bir tartışma alanı!

Çalışma Bakanı Mehmet Müezzinoğlu, saat değişikliği uygulamasını değerlendirdiklerini açıklamış. Demek ki çalışma hayatında da bir takım rahatsızlıklar var. Ama bu tür radikal uygulamalar öyle deneme yanılma yöntemiyle değil, bilimsel çalışmalarla yapılmalıdır.

Neyse biz denemiş ve yanılmış olalım. 

Zamanımızı geri istiyoruz!