John Berger'den notlar...

John Berger birikimlerini yazıya dökmüş özellikle fotoğraf ve sanat konusunda yazmış, bizlerin beslenmesinde büyük katkıları olmuş bir insandı. Bir süre önce “Bir Fotoğrafı Anlamak” kitabını okumaya başlamış ve yeni bitirmişken ölüm haberi geldi. Ölümünün ardından bir şeyler yazmak oldukça güç. Görsel iletişim alanından felsefe-bilim-sanat ve fotoğrafa teorik ve pratik katkı koyan sayılı insanlardan Marksist bir sanat eleştirmeniydi. Onu saygı ile anarken fotoğraf ve hayat üzerine bir kez daha düşünmenin önemli olduğu kanısındayım...

Genellikle fotoğrafa bakmak denir. Doğrudur, çünkü fotoğrafa bakılır. Sonra ne yapılır başka şeylere bakılmaya devam edilir. Eğer baktığımız fotoğrafla bir bağıntı bir ilgi kurabiliyorsak bir şeyler de söyleyebiliriz. Fotoğrafı okumak dediğimizde “anlam”dan söz ederiz. Bir fotoğrafa bakmakla o fotoğrafı anlamak farklıdır.

Fotoğrafı ortaya koyan kişinin, (çeken/yapan) gördüğü ya da anlatmak istediği ile fotoğrafa bakan kişinin “o” fotoğrafta gördüğü ve kattığı anlam farklı olabilir. Fotoğraf akıp giden zamandan dondurulmuş bir andır. Dondurulan an ise fotoğrafçının seçimidir. Bir iletişim aracı olarak fotoğraf çok şey söyler, anlatır. Burada kişinin kültürel birikimi ve zaman önem taşır.

John Berger'in “Bir Fotoğrafı Anlamak” kitabını okurken aldığım notları paylaşarak, alıntılarla fotoğrafa bir bakış metni sunmak istiyorum.

“Fotoğraf tabiatı gereği nadir eşya değerine sahip olmadığı içindir ki ticari değeri pek azdır. Ya da hiç yoktur. Fotoğrafçılığın başlıca ilkesi, ortaya çıkan imgenin eşsiz olmayıp tam aksine sınırsızca çoğaltılabilir olmasıdır. Fotoğraflar görülen şeylerin kayıt altına alınmasıdır. ...”
“...Sanatı, toplumsal  işlevinin ne yana evrildiğine göre sınıflandırmak daha yararlıdır. Meta olarak işlevine göre. Bu açıdan fotoğraflar çoğunlukla sanat sınıflandırmasının dışında kalır.”
“...Fotoğrafçının tanık olduğu belirli bir hadiseyi gözüne çarpan belirli bir nesneyi kaydedilmeye değer bulduğuna ilişkin kararının sonucudur fotoğraf...”
Fotoğrafçılığı sürekli güzel sanatlarla karşılaştırmaktan kaynaklanan kafa karışıklığından kurtulmamız gerekiyor.”
“Bir fotoğrafın hakiki içeriği görünmezdir. Zira biçimle değil zamanla ilgili etkileşimle türer.”
“Fotoğrafın kullandığı dil hadiselerin dilidir. Dolayısıyla süreklilik arz eder.”
“Fotoğraf, çekildiği ve bakıldığı an arasında geçen zamanla okunabilir”
“Hayatta anlam 'an'lık değil, bağlantı kurulan durumla açıklanabilir.”
“Anlam ve gizem birbirlerini tamamlar. Her ikisi de zamanın geçişi olmadan varolamazlar. Bir fotoğrafı anlamlı bulduğumuzda bir geçmiş ve bir gelecek atfediyoruz demektir.”
“Fotoğraf tek başına güçlüdür ama yazıyla çok güçlü olurlar. Ucu açık soruların yanıtlanması gibidir.”
“Fotoğraf makinesi bir alettir. Onu kullanan kişi çevresindeki şeylere bir neden atfeder.”
“... Her gün defalarca yaptığımız şeyi- bir fotoğrafa bakma deneyimini- neden karmaşık hale getiriyoruz? Genellikle, bu deneyimi ele alışımızdaki basitlik, savurganca ve kafa karıştırıcı olduğu için. Fotoğrafların sanat eseri sayıldığını, belirli bir gerçeğin kanıtı olduğunu, benzerlikler içerdiğini, haber unsuru olduğunu düşünürüz. Aslında her fotoğraf hakikate ilişkin bütünsel bir görüşü deneme, onaylama ve inşa etme aracıdır. Bu nedenle fotoğraf ideolojik mücadelede önemli bir rol oynar; kullanabileceğimiz ve bize karşı kullanılabilecek böyle bir silahı anlamamız bu yüzden gereklidir.”