Yoğurt, sağlık ve depresyon

Günlük diyetimizin ayrılmaz bir parçası olan yoğurdun en az beş bin yıllık bir tarihi var. 11. yüzyılda yazılmış olan Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügat-it Türk’ü  ile Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’inde yoğurt kullanımı anlatılıyor. Orta Asya’dan Anadolu coğrafyasına göç eden toplulukların ve burayı kendine mekan seçen diğer toplulukların karakteristik yiyeceklerinden olan yoğurt 16. yüzyıl sonrasında Avrupa’ya yayıldı. Yunan ve Roma İmparatorluklarında da yaygın olarak kullanıldığı biliniyor. Ancak dünyada yaygın olarak kullanılması 20. yüzyılda olabildi.1  Yine bu yüzyılın başlarında 1905 yılında Bulgaristan’lı bir tıp öğrencisi olan Stamen Grigorov’un yoğurt bakterisi Lactobacillus bulgaricus’u keşfiyle birlikte araştırmacılar yoğurdun sağlığa olan katkıları için bir açıklama geliştirebildi. 1909 yılında Nobel Ödülü sahibi Yllia Metchnikoff yoğurtta bulunan Lactobacillus türlerinin Bulgar köylülerinin uzun ömürleri ile ilintili olduğunu öne sürdü. Yine bu yıllarda bu bulgular ile yoğurt sağlığa olan yararları nedeniyle Batı’da eczanelerde ilaç olarak satılmaktadır. MÖ 6000’den kalan Hint Ayurveda metinlerinde mayalı süt ürünlerinin tüketiminin sağlığa yararları anlatılmaktadır.

Yoğurdun sağlığa yararları ile ilgili her geçen gün yeni bilgiler açığa çıkıyor. ABD’deki Virginia Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden araştırmacılar, Scientific Reports dergisinde 7 Mart 2017 tarihinde yayınlanan makalelerinde2 model farelerde, fareleri yoğurt kültüründe bulunan probiyotik bakteri türleri olan Lactobacillus ile besleyerek depresyon belirtilerini tersine çevirmeyi başardıklarını duyurdular.

Depresyon çağımızın en yaygın hastalıklarından.  Dünya çapında en az üç yüz milyon insanı etkileyen bu hastalığın oluşum mekanizmalarına ve hastalığın önlenmesi ve tedavisine dair pek çok çalışma yürütülüyor.3 Mikrobiyom ile organizma sağlığı arasındaki ilişkiyi konu alan çok sayıda araştırma ortak yaşam partnerlerimiz olan mikrobiyomumuzun öneminin altını çizmekte. Bu son araştırma ile araştırmacılar yalnızca depresyona benzer belirtileri tersine çevirmeyi başarmadılar aynı zamanda, bu bakterilerin organizmanın ruh halini nasıl değiştirdiğine dair bir mekanizmayı da açığa çıkarmayı başardılar. Deneysel stres altında bırakılan farelerde Lactobacillus türü bakterilerin mikrobiyomdan kaybolduğu ortaya çıkarıldı. Lactobacillus türü bakterilerin mikrobiyomdan kaybolması ise bu farelerde depresyona benzer belirtiler ile sonuçlandı. Bu farelerin tekrar Lactobacillus türü bakterilerle beslenmeleriyle, mikrobiyomları normale dönmekle kalmadı ve depresyona benzer belirtiler tersine çevrildi. Araştırmacılar sindirim sisteminde bulunan Lactobacillus miktarının kanda bulunan bir metabolit olan Kynürenin miktarlarını değiştirdiğini gösterdiler. Bu metabolit depresyona neden olmaktadır. Sindirim sisteminden Lactobacillus kaybolduğunda, kynürenin seviyeleri artmakta ve depresyona benzer belirtiler çoğalmaktadır.

Depresyon mikrobiyom ilişkisinin insanlarda nasıl olduğuna dair cevaplanması gereken oldukça fazla soru var. Araştırmacılar bu çalışmanın sonuçları konusunda oldukça heyecanlı olsalar da depresyon tedavisi gören kişilerin doktorlarına danışmadan ilaçlarını bırakmamaları konusunda da uyarılmaktalar.4

1 History of yogurt and current patterns of consumption. Mauro Fisberg ve Rachel Machado. Nutrition Reviews Vol. 73(S1):4–7
2 1.Marin et al. Microbiota alteration is associated with the development of stress-induced despair behavior. Scientific Reports, 2017; 7: 43859 DOI: 10.1038/srep43859
3 http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs369/en/
4 University of Virginia Health System. “Probiotic found in yogurt can reverse depression symptoms: Lactobacillus affects mood, anxiety in mice; researchers optimistic findings should hold true in humans.” ScienceDaily. ScienceDaily, 8 March 2017. <www.sciencedaily.com/releases/2017/03/170308114709.htm>.