Önceki referandumların kazananı kaybedeni

Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca altı referandum yapılmış. Bunlardan sadece biri 1980 öncesi olup, beşi 1980 sonrasında yapılmıştır. Yaşamımızın son 35 yılını etkileyen ve 16 Nisan’da yapılacak anayasa değişikliği de halihazırda yürürlükte olan ve 1982 Anayasası’nın değiştirilmesine yöneliktir. 

12 Eylül askeri darbesinden sonra da 1982 anayasası için halk oylaması yapılmış, bu halk oylamasında iktidar yani askeri darbeyi yapan cunta “evet” oyu verilmesini istemişti. 7 Kasım 1982’deki OHAL darbe koşullarında halk oylaması yapılmış ve yüzde 8.63 ‘hayır’ oyuna karşılık, yüzde 91.37 ‘evet’ oyuyla 1982 Anayasası kabul edilmiştir. 

İktidarın istediği “evet” oyunun çıkmasıyla 82 Anayasası yürürlüğe girmiş ve 35 yıldır ülkenin başına kabus olan bu Anayasa’yı nasıl değiştireceğiz tartışmaları hiç bitmemiştir. 

1987 Türkiye anayasa değişikliği referandumu Türkiye’de yapılan üçüncü halk oylamasıdır. Bu referandumda 82 Anayasası ile siyasi yasaklı olan eski siyasetçilerin siyasi yasaklarının devam edip etmemesi oylanmıştır.

Bu referandumda Turgut Özal’ın ANAP’ı hükümettedir. ’87 halk oylamasında iktidar partisi siyasi yasakların devamı için oy istemiş ve sonuçta iktidarın istediği olmamıştır. 6 Eylül 1987’de yapılan halk oylaması sonucunda “evet”  yüzde 50.16, “hayır”  yüzde 49.84 çıktı, böylelikle siyasi yasaklar kalkmış oldu.

’87 referandumunda ANAP iktidarı siyasi yasakların devamını savundu, halk ise yasakların kalkması için “evet” dedi böylelikle iktidarın istediği olmadı ve demokrasinin gereği olan herkesin siyaset yapma özgürlüğü kabul edilmiş oldu. 

1988 yılında yapılan referandum Türkiye’de yapılan dördüncü referandumdur. 1982 Anayasası’nın 127. maddesindeki yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınıp alınmaması konusunda 25 Eylül 1988’de yapıldı. Seçmenlerin yüzde 65’i “hayır”, yüzde 35’i “evet” oyu kullandı. Böylece yerel seçimlerin erkene alınması için Anayasa’nın 127. maddesindeki değişiklik kabul edilmedi ve 13 Kasım 1988 olarak öngörülen erken yerel seçim yapılmadı. Bu halk oylamasında da iktidarın istediği olmadı. 

2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, 21 Ekim 2007 tarihinde Türkiye’de, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi başta olmak üzere birtakım anayasa değişikliklerinin halkoyuna sunulmasıdır. Türkiye’de yapılan beşinci halk oylamasıdır.

Bu anayasa değişikliğini dönemin iktidarı AKP istemiştir. Yapılan referandum sonucunda cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi yüzde 31 “hayır” oyuna karşın yüzde 69 “evet” oyuyla kabul edilmiştir. 

İktidarın istediği bu referandumda kabul edilmiş ve böylelikle parlamenter sisteme gedik açılmış, çift başlılık tartışmalarına zemin hazırlanmıştır. Bu referandum başkanlık sisteminin gerekçesini oluşturacak olan adımın atılmasına neden olmuştur. Seçilmiş cumhurbaşkanı seçilmiş parlamentoya kendini alternatif olarak göstermeye başlamıştır. 

2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, esas olarak yargıya düzenleme yapılan referandumdur. Bu referandumda iktidardaki AKP’nin istediği olmuş ve referandum sonucunda yüzde 57.88 “evet” ve yüzde 42.12 “hayır” oyu çıkarak anayasa değişiklikleri kabul edilmiştir.

İktidarın istediği “evet” oyunun çıkmasıyla yargının Fethullahçıların kontrolüne geçtiği artık bu değişikliği isteyen iktidarın dahi reddetmediği bir gerçektir. 

Özetle 1982, 2007, 2010 referandumlarında iktidarın istediği sonuç çıktı. Bu sonuçlar sonrasında Türkiye hep yeni sorunlarla ve sıkıntılarla karşı karşıya kaldı. 12 Eylül ’82 Anayasası artık bugün herkesin kabul ettiği bir beladır. 2007 referandumuyla parlamenter sistemde gedik açılmış ve sistemin sıkıntıya girmesine neden olundu. 2010 referandumuyla yargı Fethullahçılara teslim edildi. 

1987, 1988 referandumlarında ise iktidarın istediği olmadı ve 1987’de antidemokratik bir uygulama olan siyasi yasaklar kalktı, 1988’de ise hiç gereği yokken istenen seçimi erkene alma talebi reddedildi ve seçimler normal zamanında yapıldı. Şimdi iktidar bizden yine bir değişiklik istemektedir. Halkımızın bu isteğe cevap verirken geçmişte istenenleri ve sonuçlarını irdelemesi ve tercihini ona göre yapması yerinde olacaktır. Geçmişte iktidarların istediklerine “evet” dedikçe başımızın beladan, ülkemizin sorunlardan kurtulamadığı gerçeği ortadadır.