Devrimin sanatı fotoğraf...

“Sosyalist toplumda; kameranın objektifi, uygar insanın gözbebeğidir.“
 Alexander Rodchenko

Sovyet fotoğrafçılığını iki döneme ayırabiliriz. İlk dönem 1917 Sosyalist Ekim Devrimi öncesi yani “Çarlık Rusya’sında fotoğraf” ve devrim sonrası “Sovyetlerde (SSCB) fotoğraf”

Dünya fotoğraf tarihi içinde baktığımızda 1840’lardan itibaren Rusya’da bilim insanları fotoğrafla yakından ilgilenmişler, geliştirmişlerdir. Sovyetler devrimin ilk yıllarından itibaren fotoğraf endüstrisini kurarak seçkin azınlığın zevk ve eğlence aracı olarak gördükleri fotoğrafı toplumsal ilerlemenin araçları haline sokmuşlardır. Devrim öncesi savaş endüstrisinin bir alanı olarak endüstrileştirilen fotoğrafı devrim sonrasında hızla toplumsal alanın endüstrileştirilmesi olarak geliştirmişlerdir. Fotoğraf makineleri ve optiklerin geliştirilmesi yalnızca Sovyetlerde değil batıda da yakından takip edilmiş ve kullanılmıştır. 

Fotoğraf makineleri ve optik fabrikaları teknolojinin gelişmesine olanak tanırken, üniversitelerde akademik eğitimler verilerek içerik bakımından da fotoğrafın gelişimi sağlanmıştır. Bilim ve sanat insanları olduğu kadar başta Lenin olmak üzere genç Sovyet devletinin yöneticileri fotoğraf ve sinemanın önem ve değerini göstermişlerdir. 

Sovyet fotoğrafçılığı 2. paylaşım savaşı ve yeni toplum inşasında fotoğrafın eşsiz önemini ve değerini göstermiştir. Fotoğrafı dar alandan çıkarıp, belgesel fotoğrafın, savaş fotoğrafçılığının, foto röportajların ve kavramsal/deneysel fotoğrafçılığın yeniden içerik kazanmalarını sağlamıştır. Fotoğraf iki ana dalda; Belgesel ve sanatsal alanlarda ilerlemiş ve geleceğin ütopyasında üzerine düşen görevi öyle bir yerine getirmiştir ki bugün hâlâ üzerine konuşuyoruz. 

Sovyet fotoğrafçılığının değişik yanlarını ele alıp işlemek bile sayfalarca yazmayı gerektirecek büyüklüğe sahip. Haftalardır bu konu üzerine yazmak bile yetmiyor. Daha teknik meselelere giremedim, dergilere yeterince giremedim ve de fotoğrafçılar ve örneklerine. 

Nihayetinde burası bir köşe ve ben güncel yazılar yazmalıyım... Yine de zaman zaman Sovyet fotoğrafçılığına döneceğim. Araştırmalarım notlarım devam ediyor. Bugün fotoğraf örnekleriyle noktalayayım. 

Yevgeni Kaldehy-1944 

• 
• Alexander Ustinov - 1941