Tamir ve müdahale hakkı

Herhangi bir dijital cihazı alıp kullanmaya başladığınızda hem cihazın donanımı hem de yazılımı için belirli şartları kabul etmiş olursunuz. “Cihaza yapılacak ‘yetkisiz’ müdahaleler cihazı garanti kapsamı dışında bırakabilir” ve “ters mühendislik yöntemleri ile yazılımı analiz etmeniz yasaktır” gibi cümleler okuduğunuzun ve kabul ettiğinizin varsayıldığı sözleşmelerde havalarda uçuşur. Eğer cihazınız ile ilgili her hangi bir sorun yaşamazsanız ve rutin bir kullanıcı iseniz bu sözleşmeleri çok dert etmiyor olabilirsiniz. Ancak cihazla ilgili bir sorun yaşadığınızda ya da bir değişiklik yapmak istediğinizde bu sözleşmeler önünüze ciddi engeller olarak çıkacaktır.

Varsayalım yakın zamanda aldığınız bir cihaz bozuldu. Cihazı kendi servisine götürdüğünüzde hiç hoşunuza gitmeyecek bazı olasılıklar var: Bunların en yaygını kullanıcı hatası. Herhangi bir sorun “kullanıcı hatası” kapsamına sokulduğunda tamir işlemi garanti kapsamına sokulmuyor. Ve genelde pek çok markanın teknik servisi tamir ve parça değişim işlemleri için fahiş ücretler talep ediyor. Cihazı dışarıda, her hangi bir tamircide tamir ettirseniz muhtemelen sorun yarı fiyata çözülecek ancak bu kez de cihazınız garanti kapsamında olmayacak. Üstelik pek çok firma kendi servislerine gönderdiği tamir kılavuzlarını açık olarak yayınlamadığından ve orijinal yedek parçaları kendi servisleri dışına satmadığından “yetkisiz” tamircilerin işi biraz daha zor. 

Varsayalım ki cihazınızın belirli özellikleri parça değiştirerek ya da parça ekleyerek yükseltilebiliyor. Pek çok durumda sırf cihaz garanti kapsamında kalsın diye bu işlemi de “yetkili” servise fahiş fiyata yaptırmak zorunda kalabilirsiniz. 

Söz konusu olan yazılımlar olduğunda, yazılıma dair pek çok şey de dijital kilitler arkasına saklanmış durumda. Bu dijital kilitleri aşmaya çalışmak bile suç teşkil edebiliyor. 

Güncel cihaz tasarımlarının çoğu son kullanıcının müdahale etmesini engelleyecek şekilde yapılıyor. Bunu rahatça gözlemleyebileceğiniz bir örnek bataryalar. Telefonunuzun ya da bilgisayarınızın bataryası kolayca çıkıyor mu? Bir diğer örnek cihazlardaki vida sayısı azalırken vidaların yerini kolayca kırılabilen plastik tırnakların alması veya cihazların yapıştırılarak monte edilmesi.

Bu ve benzeri yöntemler kullanıcıyı firmaların abuk tamir ve yükseltme politikalarına mecbur bırakıyor. Oysaki oldukça basit bazı düzenlemelerle -mesela tamir kılavuzlarının yayınlanmasını zorunlu tutarak, cihaz tasarımlarının kolayca sökülebilir olmasını garanti altına alarak- sorunun önemli bir kısmı giderilebilir. Tamir hakkımız olmayan cihaz gerçekte bizim değildir.