Triclosan ve antibiyotik direnci

Triclosan bundan yaklaşık 50 yıl önce pestisit olarak kaydı yapılmış bir kimyasal madde. Antibakteriyel özellik gösterdiği için son yirmi yılda antibakteriyel sabun, deodorantlar, diş macunları, kumaş, plastik, antibakteriyel oyuncaklar gibi pek çok üründe triclosan kullanımının arttığını gözlüyoruz (1). 2016 yılında ABD’nin FDA (Food and Drug Administration, Yiyecek ve İlaçları denetler) kuruluşu, triclosan ve triclocarban içeren antibakteriyel sabunları potansiyel olarak zararlı görülen bu kimyasalları içerdikleri için yasaklamıştı (2). Bunu geçtiğimiz yıl köşemize taşımıştık. Oysa diğer tüketici ürünleri FDA denetiminde olmadığı için bunlarda triclosan kullanımı yüksek oranda devam ediyor. 2008 yılında ABD’de çocuklarla ve yetişkinlerle yapılan büyük bir çalışma, deneklerin %75’inin idrarlarında bu maddeleri tespit etti.  Triclosan’ın hayvanlarda hormonal düzenleri değiştirdiği, antibiyotiğe dirençli mikropların gelişimine katkı sağladığı ve bağışıklık sistemine zararlı olabileceği değerlendirilmekte idi. 
Birmingham Üniversitesi’nden ve Norveç Araştırma Parkı’ndan araştırmacılar Journal of Antimicrobial Chemotheraphy dergisinde bu hafta yayınladıkları çalışma ile antibiyotik direnci ile triclosan direnci arasında bir bağ olduğunu ortaya çıkardılar (3). Araştırmacılar, bakteri hücreleri tarafından üretilen gyrase A enzimini kodlayan gende mutasyonlar oluşturarak, hücrelerin quinolonetürü antibiyotiklere dirençli hale getirdiler. 87. aminoasidin aspartik asitten glisine çevrilmesiyle oluşan nokta mutasyonun dirençli hücrelerin çeşitli hücresel direnç mekanizmalarını aktif hale getirdiği ve bunların tümünün hücreleri triclosan’a da dirençli hale getirdiği gözlendi(4). Antibiyotik direncinin triclosan direncini tetiklemesi araştırmacıları tersi bir mekanizmanın da işleyebileceğini düşünmeye itti. Yani bu çalışma ile triclosan direnci benzer şekillerde antibiyotik direncini tetikler mi sorusu ortaya atıldı. 

Henüz bu sorunun cevabını bilmiyoruz. Eğer bu soruya cevap evet ise, son yirmi yılda yoğun olarak maruz kaldığımız triclosan ve benzeri kimyasalların antibiyotiklere dirençli patojen bakterilerin evrimindeki rolleri ortaya çıkmış olacak ve bugün gördüğümüz antibiyotiklere dirençli patojenlerin evrimini, ortaya çıkış mekanizmalarını anlamakta bir adım ileri atmış olacağız. O nedenle bu sorunun cevabını merakla bekliyoruz.

(4 )University of Birmingham. “Antibiotic resistance linked to common household disinfectant triclosan.” ScienceDaily. ScienceDaily, 3 July 2017. <www.sciencedaily.com/releases/2017/07/170703085348.htm>.

(3) Webber et al. Quinolone-resistant gyrase mutants demonstrate decreased susceptibility to triclosan. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 2017; DOI: 10.1093/jac/dkx201

(2)http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/adult-health/expert-answers/triclosan/faq-20057861

(1)http://www.toxipedia.org/display/toxipedia/Triclosan